Szampon od…

Co  zrobić, kiedy natrafi się w tekście bądź w wypowiedzi słownej na anglicyzmy new shoes by Versace, new fragrance by Estée Lauder, new jeans by Jack & Jones? Jak je przetłumaczyć na język polski? Na pewno należy sobie darować przyimek od…

Internauta (szczegółowe dane do wiadomości redakcji) zwraca w e-mailu do mnie uwagę na zmieniającą się strukturę składniową niektórych wyrażeń.

Zamiast nowy szampon L’oreal, nowy model Toyoty, nowa powieść Stephena Kinga, stary przebój Scorpionsów czy nowa piosenka Budki Suflera mówi się teraz niekiedy szampon od L’oréal, nowy model od Toyoty, nowa powieść od Stephena Kinga, stary przebój od Scorpionsów.

– Skąd to się wzięło? – pyta Czytelnik. – Czy z tego, że w Polsce pracuje wiele osób zza wschodniej granicy? W językach ukraińskim i rosyjskim występują takie właśnie konstrukcje: Новый шампунь от Лореал; Новая книга от Стивена Кинга; Новая песня от Скорпионс itd.

Wygląda na to, że mamy rzeczywiście do czynienia z wyrażeniami skalkowanymi z innych języków, być może nie tyle ze wschodniosłowiańskich, ile przede wszystkim z angielszczyzny bądź amerykańszczyzny.

Tam mówi się i pisze latest smartphone by Samsung, new laptop by Dell, newest model cars by Ford, great service by Apple, women’s bag by Giorgio Armani itp.

Tego rodzaju określenia, w których nazwa producenta lub usługodawcy poprzedzona zostaje przyimkiem od, pojawiły się w rodzimym obiegu komunikacyjnym stosunkowo niedawno, może dopiero kilkanaście lat temu (wcześniej się o nich nie słyszało…).

I od razu owo od w tego rodzaju połączeniach wywołało u sporej części osób wyczulonych na sprawy polszczyzny (tak jak u internauty, który do mnie napisał) wiele wątpliwości poprawnościowych.

Cóż to bowiem ma niby znaczyć od Samsunga, od Della, od Forda, od Apple’a, od Armaniego? Że dostajemy coś od światowych gigantów, że coś nam oni dają? – chciałoby się zapytać.

Przywołane wyrażenia budzą nasz sprzeciw dlatego, że od dawna jesteśmy przyzwyczajeni do używania przyimka od w konstrukcjach z nazwami osób, a nie z nazwami firm, producentów.

Kiedy przykładowo powiemy czy napiszemy: laptop od taty, nowy model smartfonu od mamy, to wiadomo, że chodzi nam o nowy model laptopa czy smartfona, które rodzice albo dali nam w prezencie, albo w dużej mierze drogi zakup tych urządzeń sfinansowali.

W tym wypadku posłużenie się przyimkiem od pozostaje jak najbardziej zasadne, wyrażenia laptop od taty czy nowy model smartfonu od mamy są elipsą dłuższych konstrukcji: laptop, który dostaliśmy od taty na urodziny, smartfon otrzymany od mamy za dobre wyniki w nauce.

Wyeliminowanie z tych określeń słówka od jest oczywiście niemożliwie, spowodowałoby powstanie zupełnie innych sformułowań: laptop taty, smartfon mamy, tzn. ‘laptop należący do taty, będący jego własnością’ oraz ‘smartfon mamy, jej mienie, rzecz’.

Jeżeli zatem użyjemy sformułowań nowa płyta od Edyty Górniak czy nowa książka od Jakuba Żulczyka, ktoś może to odczytać dosłownie: że przy odrobinie szczęścia uda nam się zdobyć darmo jeden egzemplarz płyty czy książki, gdyż wydawcy przygotowali jakąś pulę krążków i powieści do rozdania w ramach promocji.

Co więc zrobić, kiedy natrafi się w tekście bądź w wypowiedzi słownej na anglicyzmy new shoes by Versace, new fragrance by Estée Lauder, new jeans by Jack & Jones? Jak je przetłumaczyć na język polski?

Na pewno należy sobie darować przyimek od…

Zawsze są to nowe buty (kogo? czego?) Versace (bądź firmy Verasce), nowy zapach (kogo? czego?) Estée Lauder, nowe dżinsy (kogo? czego?) Jack & Jones. Wiadomo przecież, że chodzi o ‘buty zaprojektowane przez Versace’, ‘nowy zapach stworzony przez Estée Lauder’ i ‘nowe dżinsy należące do duńskiej marki Jack & Jones’.

Omówiona innowacja składniowa wyrażeń z nazwami własnymi producentów – zawierająca słówko od – nie znajduje na szczęście aprobaty normatywnej leksykografów.

MACIEJ  MALINOWSKI

PS W „Gazecie Wyborczej” z 29 kwietnia br. (tekst Tak będzie pilnowany Plan Odbudowy) korespondent z Brukseli Tomasz Bielecki napisał we wstępie: Krajowe plany odbudowy wymagają zgody nie tylko od Komisji Europejskiej, lecz także od pozostałych krajów UP (zamiast: …wymagają zgody nie tylko Komisji Europejskiej, lecz także pozostałych krajów UP). Owo od zaczyna być naprawdę niebezpieczne…