Słowo niż jest przyimkiem porównawczym, oznaczającym różnicę stopnia nasilenia porównywanych cech, stanów lub czynności. Używa się go zwykle z przymiotnikami i przysłówkami w stopniu wyższym w mianowniku, np. Kasia jest starsza niż jej siostra; Ostatnio do zamieszek na stadionach dochodzi częściej niż kiedyś.
Nie wolno słówka niż zmieniać na jak i mówić czy pisać: Kasia jest starsza jak jej siostra; Ostatnio do zamieszek na stadionach dochodzi częściej jak kiedyś.
Wyraz jak może wystąpić jedynie przy porównaniach w stopniu równym, np. Tomek jest dobry jak ty w matematyce; Marta jest tak samo ładna jak Agnieszka.
Wyłącznie słowo niż musi się natomiast pojawić w połączeniu z przymiotnikiem inny, np. Ewo, jesteś inna niż twoje koleżanki; Ten proszek do prania jest inny niż pozostałe; Tegoroczny festiwal filmowy w Gdyni był inny niż dotychczasowe.
Za błąd uznaje się porównania … inna jak twoje koleżanki; … inna jak pozostałe i … inna jak dotychczasowe.
Można się za to posłużyć konstrukcjami Ewo, jesteś inna od twoich koleżanek; Ten proszek do prania jest inny od pozostałych; Tegoroczny festiwal filmowy w Gdyni był inny od dotychczasowych, które uznaje się za tożsame z konstrukcjami zawierającymi przyimek niż.
Niż (ale nie jak) używamy ponadto (obowiązkowo!) z czasownikiem woleć, np. Małgosia wolała na prezent dobrą książkę niż jakiś gadżet; Andrzej wolał psy niż koty.
Jak widzicie, kiedy niż występuje w zdaniach pojedynczych (w konstrukcjach porównawczych), nie stawia się przed nim przecinka. Ten znak interpunkcyjny jest potrzebny wtedy, gdy niż wprowadza zdanie podrzędne, np. Kasia wolała zostać w domu, niż pójść na dyskotekę. Niż staje się wówczas spójnikiem.
Pan Literka