Stanąć okoniem

Stanąć (albo stawać) okoniem znaczy ‘ostro przeciwstawić się czemuś albo komuś, nie godzić się na coś, przeszkodzić komuś, czemuś w czymś’. Oto trzy przykłady użycia tego zwrotu:

– Chciałam z koleżankami pojechać na kilka dni nad jezioro, ale mama i tata stanęli okoniem i nic z tego nie wyszło;

Babcia była łagodnego usposobienia, kiedy jednak dowiedziała się o moich planach wakacyjnych, niespodziewanie stanęła okoniem i powiedziała: nie.

– Jak tu nie stawać okoniem, gdy dochodzi do jawnego łamania prawa?!

W omawianym powiedzeniu nieprzypadkowo pojawia się słowo okoń. Dzieje się tak dlatego, że okoń jest rybą drapieżną, o twardych i ostrych płetwach oraz pionowych skrzelach na grzbiecie zakończonych ostrymi kolcami.

Z tego względu niełatwo daje się on połknąć większej rybie, może bowiem w każdej chwili naprężyć płetwy, utkwić w przełyku agresora i śmiertelnie go udławić.

Dawniej zamiast stanąć (stawać) okoniem mówiono stanąć (stawać) sztorcem.

Stanąć, postawić co sztorcem albo na sztorc znaczyło ‘stanąć, postawić coś prostopadle, ostrym końcem, kantem do góry’, stąd skojarzenie z zachowaniem połykanego przez napastnika okonia.

Dodam, że niekiedy posługiwano się wariantywnym do stanąć (stawać) okoniem zwrotem z czasownikiem zwrotnym – stawiać się okoniem. Mówiono np.

zawsze znajdowali się odważni, którzy stawiali się okoniem wobec władzy.

Maciej Malinowski

 

 

Scroll to Top