Obcy język polski

  • Porady językowe
  • Polszczyzna od ręki Pana Literki
  • Poradnia Językowa PWN
  • Camera obscura
  • Quiz językowy
  • O autorze
    • Książki
      • Ortografia polska. Kodyfikacja, reformy i zmiany pisowni (1830–2010) oraz jej recepcja
      • Co z tą polszczyzną?
      • (…) boby było lepiej
      • Obcy język polski
    • Opinie
    • Dyplom mistrza polskiej ortografii
  • Porady językowe
  • Polszczyzna od ręki Pana Literki
  • Poradnia Językowa PWN
  • Camera obscura
  • Quiz językowy
  • O autorze
    • Książki
      • Ortografia polska. Kodyfikacja, reformy i zmiany pisowni (1830–2010) oraz jej recepcja
      • Co z tą polszczyzną?
      • (…) boby było lepiej
      • Obcy język polski
    • Opinie
    • Dyplom mistrza polskiej ortografii

Obcy język polski

Resentyment

» Porady językowe » Resentyment

Słowo to nie znaczy ‚powtórny sentyment’, lecz ‚uraza, niechęć, wstręt’

Z właściwym rozumieniem znaczenia wyrazu resentyment miewają nieraz kłopot nie tylko zwykli użytkownicy polszczyzny, ale i osoby będące za pan brat ze słowem pisanym czy mówionym. Sądzą oni, że resentyment to ‘odradzanie się sympatii do kogoś, ponowne obdarzanie kogoś zaufaniem, a może nawet uczuciem’.

Tymczasem omawiane słowo ma zupełnie inny sens. Resentyment to ‘uraza, niezadowolenie, niechęć do kogoś, długo przechowywane w pamięci po doznaniu krzywdy czy przykrości’. Łatwo się o tym przekonać, zaglądając do dowolnego słownika języka polskiego czy wyrazów obcych…

Jak widać, resentyment nie ma – semantycznie – nic wspólnego z sentymentem, nie jest ‘powtórnym sentymentem do kogoś bądź czegoś’. Warto zatem wiedzieć, że jeśli ktoś powie przykładowo: Czuję do ciebie resentyment, to nie oznacza to, iż darzy kogoś sympatią, lecz wręcz przeciwnie – że ciągle ma w głowie zadrę z przeszłości, pamięta o czymś nieprzyjemnym.

O resentymencie tak pisał Fryderyk Nietzsche (on pierwszy nazwał ów stan psychiczny i rozpropagował omawiane słowo): ‘to utrwalony w psychice człowieka nawrót przeżywania negatywnej reakcji emocjonalnej (złośliwość, zazdrość, zawiść, szyderstwo, wreszcie odruch zemsty i uczucie nienawiści), skierowanej przeciwko innej osobie; często stan powtarzający się’.

Rzeczownik resentyment nie należy do tworów rodzimych, zapożyczyliśmy go z języka francuskiego (tam funkcjonuje określenie ressentiment), choć korzeniami sięga łaciny. Mamy do czynienia z tzw. pożyczką graficzną, czyli zmodyfikowanym zapisem owego galicyzmu.

Przyjmując ów wyraz do polszczyzny, leksykografowie z początku XX w. (resentyment znajdziemy po raz pierwszy w Słowniku języka polskiego Karłowicza, Kryńskiego i Niedźwiedzkiego, Warszawa 1912, t. V, s. 518) zrezygnowali jedynie z geminaty ss na rzecz pojedynczej litery s oraz zmienili obce polszczyźnie połączenia ti– w ty-.

Wspomniałem o tym, że pochodzenia wyrazu resentyment należy szukać w łacinie. Tylko że tam nie ma i nigdy nie było słowa resentimentum i postaci pluralnej resentimenta (dlatego nasi przodkowie popełniali uchybienie, kiedy mówili czy pisali Niepotrzebnie masz do mnie jakieś resentymenta…). W języku łacińskim występuje jedynie czasownik sentire, który znaczy m.in. ‘odczuwać coś boleśnie’.

Francuzi sami więc stworzyli sobie słowo ressentir (‘doświadczać, doznawać czegoś przykrego’; może myśleli, że w łacinie istniał jednak bezokolicznik resentire…). Innymi słowy – poprzedzili nowy twór prefiksem res-, tak by powstał antonim czasownika sentir (‘odczuwać coś przyjemnego’), tzn. wyraz o znaczeniu przeciwstawnym.

Jakkolwiek było, puścili w obieg czasowniki sentir i ressentir, a następnie rzeczowniki sentiment(‘odczuwanie czegoś miłego’) i ressentiment (‘odczuwanie czegoś przykrego). A myśmy to przenieśli jedynie na grunt polszczyzny.

Sentyment zadomowił się bez większych przeszkód, za to drugi wyraz występuje rzadko, a przez to bywa źle rozumiany. W dodatku częściej sięga się po jego formę pluralną – resentymenty, co dodatkowo komplikuje sprawę (niektórzy, o dziwo, uważają, że resentyment i resentymenty to nie to samo…).

Słownik wyrazów obcych i zwrotów obcojęzycznych z almanachem Kopalińskiego (Warszawa 2000, s. 432) zamieszcza np. wyłącznie hasło resentymenty ‘niechęci, urazy, anse, animozje’), a inne (chociażby Wielki słowniki poprawnej polszczyzny PWN, Warszawa 2004, s. 963) wprawdzie podają hasło resentyment, ale zaopatrują go w kwalifikator: zwykle w l. mn. (np. Dążono do pojednania, łagodząc wzajemne resentymenty).

Trudno się zatem dziwić, że duża część Polaków, natrafiając w mowie czy w piśmie na słowo resentyment, mimowolnie kojarzy go z odwrotnością sentymentu, a tym samym obydwa określenia włącza do grupy wyrazów typu edycja – reedycja, akcja – reakcja itp. Niedawno zrobił to Janusz Palikot…

MACIEJ MALINOWSKI

Podobne

Share

Tagi: znaczenie słów

Obserwuj:

  • Następny wpis Gimbusy chodzą do gimbazy
  • Poprzedni wpis Puszkina: kiedyś Puszkinej, dziś Puszkiny

Najnowsze

  • Jak napiszesz?

  • Pokój, czyli spokój

  • Klocki Lego

Archiwum porad

  • ★2019 (7)
    • Luty (2)
    • Styczeń (5)
  • ☆2018 (52)
    • Grudzień (4)
    • Listopad (4)
    • Październik (5)
    • Wrzesień (5)
    • Sierpień (3)
    • Lipiec (5)
    • Czerwiec (4)
    • Maj (5)
    • Kwiecień (4)
    • Marzec (5)
    • Luty (3)
    • Styczeń (5)
  • ☆2017 (52)
    • Grudzień (4)
    • Listopad (5)
    • Październik (4)
    • Wrzesień (4)
    • Sierpień (5)
    • Lipiec (4)
    • Czerwiec (4)
    • Maj (5)
    • Kwiecień (4)
    • Marzec (4)
    • Luty (5)
    • Styczeń (4)
  • ☆2016 (52)
    • Grudzień (4)
    • Listopad (5)
    • Październik (4)
    • Wrzesień (4)
    • Sierpień (5)
    • Lipiec (4)
    • Czerwiec (5)
    • Maj (4)
    • Kwiecień (4)
    • Marzec (5)
    • Luty (4)
    • Styczeń (4)
  • ☆2015 (52)
    • Grudzień (4)
    • Listopad (5)
    • Październik (4)
    • Wrzesień (5)
    • Sierpień (4)
    • Lipiec (5)
    • Czerwiec (4)
    • Maj (5)
    • Kwiecień (4)
    • Marzec (4)
    • Luty (4)
    • Styczeń (4)
  • ☆2014 (54)
    • Grudzień (5)
    • Listopad (4)
    • Październik (5)
    • Wrzesień (4)
    • Sierpień (4)
    • Lipiec (5)
    • Czerwiec (5)
    • Maj (4)
    • Kwiecień (5)
    • Marzec (4)
    • Luty (4)
    • Styczeń (5)
  • ☆2013 (52)
    • Grudzień (4)
    • Listopad (4)
    • Październik (5)
    • Wrzesień (4)
    • Sierpień (4)
    • Lipiec (5)
    • Czerwiec (3)
    • Maj (5)
    • Kwiecień (4)
    • Marzec (4)
    • Luty (4)
    • Styczeń (6)
  • ☆2012 (55)
    • Grudzień (4)
    • Listopad (4)
    • Październik (5)
    • Wrzesień (4)
    • Sierpień (5)
    • Lipiec (6)
    • Czerwiec (5)
    • Maj (5)
    • Kwiecień (4)
    • Marzec (4)
    • Luty (5)
    • Styczeń (4)
  • ☆2011 (46)
    • Grudzień (1)
    • Listopad (5)
    • Październik (4)
    • Wrzesień (4)
    • Sierpień (5)
    • Lipiec (2)
    • Czerwiec (4)
    • Maj (4)
    • Kwiecień (4)
    • Marzec (6)
    • Luty (3)
    • Styczeń (4)
  • ☆2010 (51)
    • Grudzień (5)
    • Listopad (4)
    • Październik (4)
    • Wrzesień (5)
    • Sierpień (4)
    • Lipiec (4)
    • Czerwiec (5)
    • Maj (4)
    • Kwiecień (4)
    • Marzec (5)
    • Luty (4)
    • Styczeń (3)
  • ☆2009 (53)
    • Grudzień (5)
    • Listopad (4)
    • Październik (4)
    • Wrzesień (5)
    • Sierpień (4)
    • Lipiec (5)
    • Czerwiec (4)
    • Maj (4)
    • Kwiecień (6)
    • Marzec (4)
    • Luty (4)
    • Styczeń (4)
  • ☆2008 (52)
    • Grudzień (5)
    • Listopad (4)
    • Październik (5)
    • Wrzesień (4)
    • Sierpień (4)
    • Lipiec (5)
    • Czerwiec (4)
    • Maj (4)
    • Kwiecień (4)
    • Marzec (4)
    • Luty (4)
    • Styczeń (5)
  • ☆2007 (52)
    • Grudzień (4)
    • Listopad (4)
    • Październik (5)
    • Wrzesień (4)
    • Sierpień (5)
    • Lipiec (4)
    • Czerwiec (4)
    • Maj (5)
    • Kwiecień (4)
    • Marzec (4)
    • Luty (4)
    • Styczeń (5)
  • ☆2006 (52)
    • Grudzień (4)
    • Listopad (5)
    • Październik (4)
    • Wrzesień (4)
    • Sierpień (6)
    • Lipiec (3)
    • Czerwiec (4)
    • Maj (5)
    • Kwiecień (4)
    • Marzec (5)
    • Luty (4)
    • Styczeń (4)
  • ☆2005 (51)
    • Grudzień (3)
    • Listopad (5)
    • Październik (4)
    • Wrzesień (4)
    • Sierpień (5)
    • Lipiec (4)
    • Czerwiec (5)
    • Maj (4)
    • Kwiecień (4)
    • Marzec (5)
    • Luty (4)
    • Styczeń (4)
  • ☆2004 (46)
    • Grudzień (5)
    • Listopad (4)
    • Październik (4)
    • Wrzesień (5)
    • Sierpień (4)
    • Lipiec (4)
    • Czerwiec (4)
    • Maj (4)
    • Kwiecień (4)
    • Marzec (5)
    • Luty (2)
    • Styczeń (1)
  • ☆2003 (53)
    • Grudzień (6)
    • Listopad (3)
    • Październik (5)
    • Wrzesień (4)
    • Sierpień (4)
    • Lipiec (5)
    • Czerwiec (4)
    • Maj (4)
    • Kwiecień (5)
    • Marzec (4)
    • Luty (4)
    • Styczeń (5)
  • ☆2002 (44)
    • Grudzień (4)
    • Listopad (4)
    • Październik (5)
    • Wrzesień (4)
    • Sierpień (4)
    • Lipiec (6)
    • Czerwiec (4)
    • Maj (5)
    • Kwiecień (4)
    • Marzec (3)
    • Luty (1)

Więcej

Polecane

  • Lakiernia i lakierowanie

  • Mleć i mielić

  • Szwedzki stół

Komentarze i tematy

  • Ostatnie komentarze
  • Tagi
  • Soban mówi:
    I wszystko w tym temacie 😉
  • jan35 mówi:
    Warto dodać, że po serbsku "baviti se" oznacza właśnie "zajmować się...
  • Stratos Vasdekis mówi:
    Warto tu wspomnieć, że słowo „zabawa” pierwotnie (od XIV w.) znaczyło...
  • mówi:
    Janusz i Grażyna to już dziadkowie. Partnerką Seby jest Karyna, a...
  • Komentatorka mówi:
    Powiedzenie składa się z kilku wyrazów, więc na pewno nie powiedzenie.
  • dyktando etymologia fleksja frazeologia interpunkcja kalka językowa neosemantyzm ortografia regionalizm składnia stylistyka słownictwo słowotwórstwo Wielkanoc wymowa znaczenie słów znaczenie zwrotów i wyrażeń zobacz Święta
Strona używa ciasteczek (cookies). Korzystając z niej, wyrażasz zgodę na używanie cookie zgodnie z aktualnymi ustawieniami przeglądarki.
Polityka prywatności
  • Polityka prywatności
  • Skorowidz alfabetyczny
  • Źródła obrazów

Copyright © Maciej Malinowski 2002 - 2018