Jest niezwykle pojemny semantycznie, może znaczyć: 1. dokonać; 2. przeprowadzić; 3. uzyskać; 4. wcielić; 5. wdrożyć; 6. wprowadzić; 7. wykonać; 8. spełnić; 9. urzeczywistnić; 10. wypełnić; 11. zastosować itp.
– Zastanawiam się, dlaczego tak wiele osób posługuje się na co dzień czasownikami „realizować”, „zrealizować”, np. „realizować plan, program studiów’, „realizować pokonferencyjne zalecenia”, „zrealizować życzenia klientów”… Czyżby nie było innych słów, np. „wykonać coś”, „wprowadzić coś w życie”, spełnić coś”? (e-mail nadesłany przez internautkę).
Niewątpliwie bezokolicznik realizować i jego przedrostkowy odpowiednik zrealizować, a także rzeczowniki realizacja, realizowanie, zrealizowanie można zaliczyć do tzw. czasowników wytrychów.
Przypominam, że pisze się czasownik wytrych, słowo wytrych itp. bez łącznika, gdyż nie chodzi o zestawienie słów o członach równorzędnych znaczeniowo, lecz o połączenie wyrazów, w którym człon drugi wyjaśnia bliżej sens członu pierwszego, zasadniczego (vide Wielki słownik ortograficzny PWN pod redakcją Edwarda Polańskiego, Warszawa 2017, s. 1067; hasło słowo wytrych).
Wspominam o tym dlatego, że nawet w niektórych poważnych publikacjach poprawnościowych widuje się zapis z łącznikiem słowo-wytrych, wyraz-cytat, słowa-klucze.
Takie słowa wytrychy są wygodne.
Jak pisał przed wielu w Karafce La Fontaine’a Melchior Wańkowicz (Kraków 1983, t. I, s. 268), nadają się one do użycia w rozmaitych kontekstach jak prawdziwe wytrychy do zamków drzwi, kiedy nie chce nam się ruszyć głową i poszukać w głowie właściwego czasownika.
W książce można natrafić na fragment pouczania żołnierzy służących w baterii działek przeciwpancernych we Włoszech przez ogniomistrza lubującego się w czasowniku pieprzyć i jego przedrostkowych wariantach odpieprzać, przepieprzać, napieprzać, wpieprzać, wypieprzać, spieprzać, zapieprzać.
Instruował on podopiecznych tak:
Odpieprzacie zamek, przepieprzacie lufę wyciorem, wpieprzacie pocisk, przepieprzacie iglice, zapieprzacie zawór, napieprzacie na cel, wypieprzacie pocisk, podpieprzacie drugim, i czołg – rozpieprzony. Jak spieprzycie, to już was porucznik opieprzy. Zrozumiano?
Domyślają się Państwo, że wszystkie użyte w instrukcji formy czasownikowe zostały użyte eufemistycznie jako zastępniki określeń dosadniejszych w brzmieniu i wymowie…
Podobnie jest z posługiwaniem się przez wiele osób bezokolicznikiem realizować. Jest niezwykle pojemny semantycznie, może znaczyć:
- dokonać; 2. przeprowadzić; 3. uzyskać; 4. wcielić; 5. wdrożyć; 6. wprowadzić; 7. wykonać; 8. spełnić; 9. urzeczywistnić; 10. wypełnić; 11. zastosować itp.
Widzą Państwo, ile mamy możliwości zastąpienia czasownika wytrychu (wytrycha) jego innym, sensowniejszym odpowiednikiem?
Wskazania Wielkiego słownika poprawnej polszczyzny PWN pod redakcją Andrzeja Markowskiego, Warszawa 2004, s. 952 oraz s. 1505) są w tym względzie jednoznaczne. Bezokoliczniki realizować, zrealizować uznaje się tam za słowa oficjalne i zdecydowanie nadużywane.
Lepiej mówić i pisać:
wprowadzić coś w życie, urzeczywistnić, spełnić, zaspokoić, np. Żądania pracowników są spełniane a. zaspokajane (zamiast realizowane);
Chcemy postępować zgodnie z naszym planem (zamiast Chcemy realizować nasz plan);
Nasza firma zaspokoi, spełni wszystkie twoje życzenia (zamiast zrealizuje wszystkie twoje życzenia.
A już kompletnie nieudane gramatycznie (i stylistycznie) pozostają określenia zrealizować wykonanie czegoś, zrealizować rozpoczęcie czegoś czy zrealizować zakończenie czegoś (poprawnie: wykonać, rozpocząć, zakończyć).
Błędne bywa również używanie czasowników realizować, zrealizować w połączeniu z rzeczownikami konkretnymi i oznaczającymi jakiś procesy, np.
realizować dom (zamiast budować dom) czy realizować budowę drogi, schroniska dla bezdomnych zwierząt (zamiast budować drogę, zbudować schronisko dla bezdomnych zwierząt).
Niestety, owych błędnych zwrotów jest w naszej przestrzeni komunikacyjnej wiele, ale najgorsze pozostaje to, że zazwyczaj nie widzi się w nich niczego nagannego.
MACIEJ MALINOWSKI