Tego typu błąd widuje się we współczesnych tekstach zaskakująco często…
– W powieści Olgi Tokarczuk „Podróż ludzi Księgi” (Wydawnictwo Literackie, Kraków 2019, s. 13) znajduje się następujący fragment: „[Markiz] Pochodził ze średnio zamożnej rodziny hugenotów. Jego dziadek ze zasługi dla króla Francji otrzymał tytuł szlachecki. Wtedy jeszcze Francja słynęła z tolerancji i nie przywiązywano większego znaczenia do kwestii Boga”. Z tego, co mi wiadomo, nie mówi się „przywiązywać do czegoś znaczenie”, lecz „przywiązywać do czegoś wagę” (e-mail od internautki).
Zajrzałem do tego wydania powieści sprzed dwóch lat. Z blurbu, tzn. z notki znajdującej się na IV stronie okładki, dowiedziałem się, że chodzi o „debiutancką powieść Olgi Tokarczuk, opowiadającą historię śmiałków, którzy w XVII w. ruszyli w podróż w poszukiwaniu prawdziwej mądrości, szczęścia i ładu, znowu dostępną po 30 latach od powstania”.
Na stronie redakcyjnej Wydawnictwa Literackiego podano informację o dwóch pracownikach redagujących książkę i trojgu innych wykonujących jej korektę. Nowe wydanie miała też przejrzeć autorka.
Niestety, nikt w sformułowaniu Wtedy jeszcze Francja słynęła z tolerancji i nie przywiązywano większego znaczenia do kwestii Boga nie doszukał się niczego nagannego.
Tymczasem należało – jak słusznie zauważyła czytelniczka – napisać: Wtedy jeszcze Francja słynęła z tolerancji i nie przywiązywano większej wagi do kwestii Boga albo użyć innego zwrotu: Wtedy jeszcze Francja słynęła z tolerancji i kwestii Boga nie przypisywano większego znaczenia. Zwrot przypisywać czemuś znaczenie jest jak najbardziej poprawny.
Skontaminowanie (skrzyżowanie) dwóch bliskoznacznych zwrotów (przywiązywać do czegoś wagę i przypisywać komuś, czemuś znaczenie) spowodowało powstanie trzeciego, właśnie przywiązywać do czegoś znaczenie, nieaprobowanego przez współczesne wydawnictwa poprawnościowe.
Pamiętajmy więc o tym, że zawsze przywiązuje się do czegoś wagę, nie znaczenie.
Takie jest ustalenie normatywne Wielkiego słownika poprawnej polszczyzny PWN (Warszawa 2004, s. 931) pod redakcją Andrzeja Markowskiego: przywiązywać do czegoś wagę (nie: uwagę, nie: znaczenie, nie: rolę, nie: wartość), czyli ‘zwracać na coś uwagę, uważać coś za ważne’.
Zamiast przywiązywać do czegoś wagę wolno jeszcze powiedzieć i napisać przykładać do czegoś wagę (słowo waga znaczy w tym wypadku ‘ważność czegoś’).
Wykluczone jest za to posługiwanie się zwrotem przypisywać czemuś wagę (poprawnie mówi się i pisze: zwracać na coś uwagę, uważać coś za ważne).
Powiedzenie przywiązywać lub przykładać do czegoś wagę oznacza, że ‘uważamy coś za ważne, nadajemy temu coś szczególne znaczenie, coś ma dla nas dużą wartość’. Niewątpliwie bliskoznaczność wyrazów waga i znaczenie sprawia, że ten drugi, gdy mowa o przywiązywaniu lub przykładaniu do czegoś, pojawia się niekiedy w mowie i piśmie zamiast pierwszego.
Owo przywiązywanie do czegoś wagi (w sensie przenośnym) ma – jak się okazuje – realne uzasadnienie.
W dawnych czasach przyrząd do ważenia towarów składał się jedynie z szal zawieszonych na ramieniu na hakach (brakowało statywu). Na środku ramienia widniał jeszcze uchwyt, za który trzymało się wagę. Ale dla wygody i lepszego odczytu można ją było na czymś zawiesić bądź do czegoś przywiązać.
I właśnie od tego przywiązywania wagi szalkowej do czegoś (np. gwoździa wbitego w coś mocnego, np. w drewno) powstał z czasem frazeologizm przywiązywać do czegoś wagę.
Dodam, że w omawianym powiedzeniu słowa waga nie wolno zastępować nie tylko wyrazem znaczenie, ale też uwaga. Wykluczony jest zatem zwrot: ktoś przywiązuje małą uwagę do działań opozycji.
MACIEJ MALINOWSKI