Szanowni Państwo,
chciałbym się dowiedzieć, jak powinna wyglądać poprawna forma przymiotnikowa od rzeczownika Buda (chodzi o miasto). Ponadto chciałbym również wiedzieć, jak powinienem odmienić przez przypadki miejscowość Peć (miasto na obszarze Kosowa). Interesuje mnie przede wszystkim forma dopełniacza i miejscownika w liczbie pojedynczej. I ostatnia kwestia, czy mianownik liczby mnogiej od dziś nieco archaicznego wyrazu Rakus to Rakusi?
Z poważaniem
P.K.
Jeśli chodzi o przymiotnik wywiedziony od nazwy miejscowej Buda (czyżby mowa o zachodniej części Budapesztu, przez wieki mieście niezależnym?), to można by postawić na formę budziński (przejście tematycznej głoski d w miękkie -dzi- wymuszone przyrostkiem -ński: budzi- + -ński). Znany jest w literaturze przywilej budziński nadany szlachcie polskiej w Budzie przez Ludwika Węgierskiego w 1355 roku (żeby w razie czego zyskać jej poplecznictwo i zostać królem Polski…). Wchodzi jednak chyba także w grę adiectivum budzki, gdyż temat nazwy miejscowej kończy się na –d- (Bud- – budzki jak gród – grodzki itp.).
Co się tyczy miejscowości Peć (serb. Пећ; albań. Peja, Pejë), to dość często widuje się nieodmienianie tej nazwy (np. monaster Pećka Patrijaršija w Peć; jadąc w kierunku północno-zachodnim 10 km od Peć). Wydaje się jednak, że mamy do czynienia z masculinum o wygłosie miękkim (ten Peć), a więc odmianą: D. Pecia, C. Peciowi, B. Peć, N. Peciem, Ms. Peciu. Powiemy zatem wybieram się do Pecia czy ciągle myślę o Peciu itd. I takie męskie formy przypadków zależnych nazwy Peć widuje się współcześnie w tekstach coraz częściej. W tej sytuacji należy raczej odrzucić nadawanie niekiedy omawianej nazwie rodzajowości żeńskiej (D., C., Ms. Peci, B. Peć, N. Pecią).
Jak wiadomo, Rakusy (lub Rakuzy; obecnie tylko tę drugą formę podaje Wielki słownik ortograficzny PWN, red. E. Polański, Warszawa 2008, s. 783) to historyczna nazwa Austrii zapożyczona od Czechów (Rakousy; od Rakous nazwy grodu na pograniczu czesko-morawskim założonym w XI w. i zamku tam się znajdującego). Na Austriaków mówiono wtedy Rakuszanin, Rakuszanie albo Rakus, Rakusi. O formie Rakus jako synonimicznej Rakuszanina wspomina Zygmunt Gloger w swej Encyklopedii staropolskiej (Warszawa 1903, t. IV, s. 139). Dzisiaj jednak na dawnego Austriaka i Austriaków – jeśli już – powie się raczej Rakuz, Rakuzi.
Maciej Malinowski, Uniwersytet Pedagogiczny w Krakowie
