Przed laty, ostatnimi czasy, innymi słowy

Tytułowe wyrażenia są mocno przestarzałe, ale mimo to we współczesnej polszczyźnie trzymają się mocno.

Ich archaiczność polega na tym, że z przyimkiem przed, który rządzi narzędnikiem, występują dawne formy rzeczowników rodzaju męskiego i nijakiego l. mn. 5. przypadka, czyli laty (zamiast latami), czasy (zamiast czasami) i słowy (zamiast słowami).

Mówiąc tak dzisiaj czy pisząc, robimy więc ukłon w stronę historii i tradycji języka polskiego. Utarte połączenia wyrazowe przed laty, ostatnimi czasy czy innymi słowy pojawiają się w obiegu tylko dlatego, że są bardzo często używane (ewoluują zatem wolniej).

Nic jednak nie stoi na przeszkodzie, by powiedzieć czy napisać przed (dwoma, trzema) latami, ostatnimi (niedobrymi) czasami czy innymi (obrazowymi) słowami, a zatem posłużyć się obowiązującym obecnie brzmieniem narzędnika wyrazów lata, czasy, słowa.

Domyślam się, że Wam sięganie po wyrażenia przed laty, ostatnimi czasy, innymi słowy przychodzi z trudem, gdyż wiecie, że deklinuje się:

lata, czasy, słowa; lat, czasów, słów; latom, czasom, słowom; latami, czasami, słowami; latach, czasach, słowach.

Musicie jednak wiedzieć, że jeszcze do końca XVI w. mówiono i pisano:

(kim? czym?) tymi psy, tymi członki, tymi uczynki, tymi sercy, tymi anioły, drżącymi usty, łaskawymi pany, potężnymi ramiony itp.

Dopiero później wszystkie formy narzędnika l. mn. wymienionych rzeczowników zaczęły przebierać końcówkę -ami (psami, członkami, uczynkami, sercami, aniołami, ustami, panami, ramionami).

Pamiętając o tym, że istnieje w polszczyźnie archaiczne wyrażenie przed laty, nie mówmy broń Boże sprzed laty. Poprawnie jest wyłącznie sprzed lat. Formy dopełniacza l. mn. nigdy nie miały końcówek -i, -y.

 Pan Literka

 

1 komentarz

  1. „Musicie jednak wiedzieć, że jeszcze do końca XVI w. mówiono i pisano (kim? czym?) tymi psy, tymi członki, tymi uczynki, tymi sercy, tymi anioły, drżącymi usty, łaskawymi pany, potężnymi ramiony itp.”
    Jestem ciekawa, jak to się stało, że po XVI w. te końcówki zmieniły się na -ami. Czy wcześniej niektóre słowa miały końcówkę -y/-i, a niektóre -ami, a znikła ta pierwsza? Albo końcówka -ami powstała pod wpływem końcówki -ymi/-imi np. u przymiotników? Czy jeszcze coś innego?

Komentowanie jest niedostępne.

Scroll to Top