Słowo powinien jest nietypowe, gdyż występuje zawsze w połączeniu z bezokolicznikiem i w funkcji orzeczenia (np. powinien wyjść, powinien już jechać, powinien zdać egzamin itp.).
Z tego powodu nazywane bywa nieraz czasownikiem ułomnym albo niewłaściwym (jak trzeba, wolno, można), które zalicza się do tzw. czasowników modalnych, czyli modulujących znaczenie innego czasownika wyrażonego bezokolicznikiem (jak chcieć, móc, musieć, woleć).
Cała odmiana w rodzaju męskim (l. poj.) i męskoosobowym (l. mn.) wygląda tak:
(ja) powinienem,
(ty) powinieneś,
(on) powinien,
(my) powinniśmy,
(wy) powinniście,
(oni) powinni.
Jak widać, niepoprawne są formy 1 i 2. os. powinnem, powinneś pojawiające się niekiedy w mowie i piśmie.
W jednym z seriali aktorka powiedziała do grającego kolegi:
– Powinneś pójść do ojca i porozmawiać zamiast Powinieneś pójść...
Nie wiadomo, czy był to jej błąd, czy też owo uchybienie przedostało się do scenariusza filmu przez nieuwagę autora i osób sprawdzających tekst…
Być może wina leżała jednak po stronie aktorki, która zasugerowała się żeńskim odpowiednikiem tego słowa, jak najbardziej poprawną formą powinnaś.
Jak wiadomo, w rodzaju żeńskim (w l. poj.) i żeńsko-rzeczowym (w l. mn.) mówi się i pisze:
(ja) powinnam,
(ty) powinnaś,
(ona) powinna,
(my) powinnyśmy,
(wy) powinnyście,
(one) powinny.
I jeszcze jedno.
Forma powinieneś wskazuje na chwilę obecną lub tę w przyszłości, np.
Powinieneś o tym wiedzieć (‘teraz, dzisiaj’) oraz Powinieneś być (‘kiedyś’) ostrożniejszy.
Gdy rzecz dotyczy przeszłości, należy się podeprzeć słowem był i powiedzieć bądź napisać:
Powinieneś był o tym wiedzieć, powinieneś był być kiedyś ostrożniejszy.
Dodam, że w słowie powinieneś (a także powinienem) akcent pada na sylabę przedostatnią -nie-: [powinieneś], [powinienem].
Pan Literka