Piłka wyszła na aut (nie: w aut)

Nie bierzcie przykładu z niektórych sprawozdawców sportowych – zarówno tych telewizyjnych, jak i radiowych – a także dziennikarzy prasowych, którzy mówią i piszą:

Obrońca wybił piłkę w aut;

Drużyna gra jutro ważny mecz;

Piłkarz X dysponował wyjątkową formą, a cały zespół  był w dobrej dyspozycji

czy

Amica zanotowała zwycięstwo z Groclinem.

Podkreślone sformułowania są tak rozpowszechnione, że w pierwszej chwili trudno dostrzec w nich uchybienia. A jednak zawierają błędy.

Czy chcecie wiedzieć, o co chodzi?

Obrońca musi wybić piłkę na aut, gdyż słowo aut (z ang. out ‘z zewnątrz, poza’) to ‘przestrzeń poza boiskiem czy kortem’. Zauważcie, że kiedy piłka wychodzi na aut, to znaczy, iż trafia gdzieś poza linię końcową lub boczną boiska czy kortu, ale nie jest to jakieś konkretne, wyznaczone miejsce (później jest na aucie, a nie: w aucie!).

Co do meczu, to zawsze się go rozgrywa, a nie gra. Grać można dobrze, źle, mecz po prostu się z kimś rozgrywa. Niewątpliwie błędna konstrukcja grać mecz powstała ze skrzyżowania zwrotów grać dobrze, źle i rozegrać mecz.

Sporo kłopotu sprawia wielu osobom czasownik dysponować, który znaczy ‘mieć do dyspozycji, rozporządzać czymś według uznania’ lub ‘wydawać polecenia’.

Dysponuje się zwykle pieniędzmi, majątkiem, tymczasem nagminnie słyszy się, że ktoś dysponuje pewnością siebie, dużą inteligencją albo że piłkarz dysponuje mocnym strzałem z lewej nogi.

Pewność siebie, dużą inteligencję, dobrą kondycję czy mocny strzał z lewej nogi można mieć, można się tymi przymiotami odznaczać.

Za błąd uważa się także mówienie i pisanie, że cały zespół był w dobrej dyspozycji.

Dyspozycja nie jest synonimem formy, kondycji, jak mniemają niektórzy.

Rzeczownik ten znaczy ‘zarządzenie, polecenie, wskazówkę’ albo ‘skłonność do chorób lub stanów psychicznych’. Uniwersalny słownik języka polskiego PWN podaje ponadto, że dyspozycja to także ‘zdolności, predyspozycje człowieka, talent w jakiejś dziedzinie’.

Tak więc piłkarz może mieć dyspozycje do grania w zespole na jakiejś pozycji, nie może być natomiast w dobrej dyspozycji.

Nie ma za to uchybienia w sformułowaniu był dobrze dysponowany, bo przymiotnika tego używa się na określenie kogoś ‘będącego w dobrym stanie fizycznym’.

Wreszcie przykład ostatni.

Zwycięstwo odnosi się nad kimś, a nie: z kimś, a więc poprawnie będzie: Amica zanotowała zwycięstwo nad Groclinem.

I w tym wypadku niektórym osobom mylą się dwa wyrażenia: wygrana z kimś i zwycięstwo nad kimś.

Figla płata też nazwa Amica. Pisze się to przez c, a wymawia [amika], tyle że z… jednym wyjątkiem.

Otóż w dopełniaczu pojawia się zapis (do) Amiki, gdyż głoska k staje się miękka. Gdyby było Amici, wówczas ktoś mógłby przeczytać [amići]. Nie ma natomiast kłopotu w pozostałych przypadkach. Dlaczego jednak w gazetach widuję tytuły Z Amiką do Europy; Bój o Amikę…

Dodam, że poprawnie pisze się Groclin, ale mówi [Groklin], gdyż jest to wyraz utworzony od nazw dwóch miejscowości: Grodzisk (w Polsce) i Clinton (w USA).

Pan Literka

Scroll to Top