Zamienił stryjek siekierkę na kijek

Powiedzenie Zamienił stryjek siekierkę na kijek znamy głównie z wiersza Jana Brzechwy pt. „Stryjek”, ale w nieco innym brzmieniu funkcjonowało w polszczyźnie o wiele wcześniej (już w XIX wieku). Nasi przodkowie mawiali: zamieniał stryjek za siekierkę kijek; pomieniał się stryjek, dał siekierkę za kijek; wymienił stryjek siekierkę za kijek; mieniał się stryjek: wziął za siekierkę kijek.

Występujący we frazeologizmie wyraz stryjek jest zdrobnieniem od stryj, czyli ‘brat ojca’(siekiera wzięła nazwę od czasownika siekać ‘ciąć coś na drobne kawałki, uderzając tasakiem’).

Mówimy Zamienił stryjek siekierkę na kijek, kiedy chcemy poetycko powiedzieć, że ‘ktoś dokonał niekorzystnej zamiany, zamiany na gorsze’. Jan Brzechwa napisał wiersz „Stryjek” przed wojną. Tuż przed Gwiazdką 1937 roku wyszła jego pierwsza książka z wierszami-bajkami „Tańcowała igła z nitka”, a dwa lata później „Kaczka dziwaczka”. W tej drugiej właśnie poeta zamieścił wiersz „Stryjek”.

Pamiętacie, że tytułowy bohater miał dość osobliwe podejście do posiadanych dóbr. Najpierw chałupę z ogródkiem pod Gródkiem wymienił z kimś na auto (jeździł nim tylko tydzień), ale szybko zamienił je na… białą krowę. Po jakimś czasie krowę wymienił na radio, radio na prosię, ale że musiał je dźwigać, postanowił dać je komuś w zamian za siekierkę.

Bajka kończy się tak:

Poszedł stryjek lasem
Z siekierką za pasem.
Myśli poniewczasie:
„Na cóż ona zda się?
Jak spadnie na nogę,
Stracić nogę mogę!”.
Więc zamienił stryjek
Siekierkę na kijek.
Zyskał wiele-mało,
Dobrze mu się działo,
Bo dostał po dziadku
Cztery domy w spadku.

Pan Literka

Scroll to Top