Półżartem, półklęczeć, o wpół do dziesiątej

Kiedy pół jest zwykłym liczebnikiem, tzn. oznacza jedną z równych części, a stojący po nim rzeczownik występuje w dopełniaczu, pisze się wtedy zawsze pół dnia, pół domu, pół skrzyni, pół kilograma, pół lasu, pół miesiąca, pół biedy, pół wieku itp.

Taka sama pisownia (rozdzielna) obowiązuje wówczas, gdy przy liczebniku pół  pojawiają się przyimki do, na, o, od, po, przez, za, np.

do pół (godziny), na pół, o pół (do dziesiątej), od pół (miesiąca), po pół (gruszki), przez pół (dnia), przy pół (czarnej), za pół (minuty).

Inaczej rzecz się ma wtedy, gdyż w połączeniu z pół występuje przyimek w. Musicie zapamiętać, że czasem pisze się rozdzielnie w pół, a czasem łącznie wpół. Wszystko zależy od tego, o jakie wyrażenie chodzi.

Popatrzcie:

jeśli mamy na myśli ‘w połowie’, wówczas piszemy w pół, np. Przerwać komuś w pół słowa; Stanąć w pół drogi;

jeśli mamy na myśli ‘w pasie’ – piszemy wpół, np. Andrzej chwycił Kasię wpół;

jeśli mamy na myśli ‘na połowę’ – piszemy wpół, np. Zgiął arkusz papieru wpół;

jeśli mamy na myśli ‘niezupełnie, częściowo’ – piszemy wpół, np. Zachowywała się na wpół niegrzecznie;

jeśli mamy na myśli moment w połowie między dwiema pełnymi godzinami – piszemy wpół , np. Spotkali się o wpół do dziesiątej przed pomnikiem Mickiewicza.

To jednak nie wszystko. Czasem dzieje się tak, że liczebnik pół wchodzi w skład wyrazu złożonego i wówczas z rzeczownikiem, przymiotnikiem, czasownikiem i przysłówkiem pisany jest łącznie. Oto kilka przykładów:

pół plus rzeczownik:

półkula, półarkusz, półautomat, półetap, półksiężyc, półświatek, półfabrykat, półpiętro, półprzewodnik;

pół plus przymiotnik lub imiesłów przymiotnikowy:

półciężki, półfinałowy, półhektarowy, półlitrowy, półmetrowy, półtropikalny, półotwarty, półwiszący;

pół plus czasownik (bezokolicznik, forma osobowa, imiesłów przysłówkowy): półsiedzieć, półwisieć, półżartował, półklęcząc;

pół plus przysłówek:

półdarmo, półgłośno, półlegalnie, półżywo, a także przysłówki półżartem, półszeptem, półgłosem.

Miejcie jednak na uwadze i to, ze kiedy dwa wyrazy z cząstką pół służą określeniu jednego pojęcia (procesu, stanu, cechy), wówczas pół pisze się rozdzielnie, np.

pół praca, pół odpoczynek (nie chodzi o dwie czynności, lecz o jedną składającą się w połowie z pracy, a w połowie z odpoczynku); pół śmiał się, pół płakał (to nie dwa różne stany, lecz jeden, gdy ktoś trochę radosny, a trochę smutny); pół sen, pół jawa (coś bywa jednocześnie snem i jawą).

Pan Literka

2 komentarze

  1. Nie rozumiem dlaczego w połowie godziny piszemy łącznie, a w połowie drogi oddzielnie. Dziwne te zasady :/

    1. Pani Doroto; jak sama Pani napisała, „w połowie godziny” piszemy oddzielnie, TAK SAMO, jak „w połowie drogi”. :o)

Komentowanie jest niedostępne.

Scroll to Top