O wyrażeniu a nuż, któremu dodano widelec

Wystarczy wejść na Google.pl, żeby natrafić na wiele przykładów zapisanych z błędem ortograficznym, czyli a nóż widelec. Wybieram tylko kilka: A nóż widelec to coś pomoże; Spróbować nie zaszkodzi, a nóż, widelec się uda; Życzę powodzenia w rewanżu, a nóż widelec zdarzy się cud.

Nie robiłem badań, ale wydaje mi się, że ośmiu, albo nawet dziewięciu Polaków na dziesięciu pisze niepoprawnie a nóż widelec.

Nie przychodzi im ani przez moment do głowy to, że w owym wyrażeniu musi wystąpić słowo nuż pisane przez u, dziś już mocno przestarzałe, ale przed stuleciami niezwykle często używane, nadające wypowiedzi odcień obawy, rzadziej nadziei, a nie o rzeczownik nóż, czyli ‘przyrząd do krojenia, cięcia’.

To, że tuż po nim pojawia się rzeczownik widelec, nie ma nic do rzeczy, obydwa wyrażenia: a nuż i a nuż, widelec, znaczą bowiem to samo. Można powiedzieć i napisać:

– A nuż coś wygram; A nuż zdam egzamin;

A nuż odżyją dawne wspomnienia

albo:

– A nuż, widelec coś wygram;

A nuż, widelec zdam egzamin; A nuż, widelec odżyją dawne wspomnienia.

Jeśli ktoś tak mówi, to ma nadzieję, ze stanie się to, o czym mowa. 

Dodanie do frazeologizmu a nuż rzeczownika widelec jest żartem językowym opartym na identycznym brzmieniu wyrazów nóż i nuż. W językoznawstwie takie zjawisko nazywa się homofonią (porównajcie także inne wyrazy, np.  może i morze, buk i bóg, brud i bród ‘płycizna’, czad ‘gaz’ i czat ‘pogawędka internetowa’).

Ktoś z językoznawców (nie wiadomo kto) zabawił się kiedyś owymi homofonami, nie przewidział tylko, że gra słowna nuż/ nóż zostanie niewłaściwie „odczytana” przez dużą część rodaków i zaczną oni pisać błędnie a nóż widelec. No bo skoro jest widelec

Proszę zajrzeć do Uniwersalnego słownika języka polskiego PWN z 2003 r. (tom 2, s. 1038, i tom 4, s. 412) pod redakcją  Stanisława Dubisza, a wszystko stanie się jasne. Zwróćmy przy tym uwagę na przecinek między formami nuż i widelec (a nuż, widelec), często widuje się bowiem zapis a nuż widelec lub a nuż-widelec.

Nie mam wątpliwości, że trzeba wyrażenie a nuż, widelec (mimo że trochę potoczne) jak najszybciej wprowadzić do nowo wydawanych słowników ortograficznych i poprawnej polszczyzny, gdyż nie odnotował go ani Wielki słownik ortograficzny PWN (z 2006 r.) pod redakcją Edwarda Polańskiego, ani Wielki słownik poprawnej polszczyzny PWN (z 2004 r.) pod redakcją Andrzeja Markowskiego.

Nie dziwota potem, że tyle osób pisze błędnie a nóż widelec.

Maciej Malinowski

A nuż, widelec

Scroll to Top