W autobusie rozmawiały dwie gimnazjalistki:
– Zaniedługo będę miała nową, wypasioną komórkę… – pochwaliła się pierwsza.
– Zaniedługo, tzn. kiedy? – spytała druga.
Jak myślicie – czy można powiedzieć zaniedługo? Czy przypadkiem sami tak nie mówicie?
Jeśli i Wam zdarza się używać tej formy, to pamiętajcie, że to błąd. W polszczyźnie nie ma wyrazu zaniedługo, jest natomiast przysłówek niezadługo, czyli ‘wkrótce, niebawem, rychło’.
– Niezadługo będę miała nową komórkę – powinna się była pochwalić pierwsza gimnazjalistka.
– Niezadługo, tzn. kiedy? – powinna była zapytać koleżanka.
Jak widzicie, omawiane słowo zapisuje się łącznie. Jest to zrost, czyli wyraz powstały z połączenia przyimka za, partykuły przeczącej nie i przysłówka długo. Tak zadecydowali dawno temu językoznawcy reformujący ortografię, żeby odróżniać słowo niezadługo od wyrażenia nie za długo. Jeśli napiszemy nie za długo, to będzie to znaczyło coś zupełnie innego niż niezadługo – ‘niezbyt długo’, np.
– Siedźcie tam nie za długo;
– Zaczekacie tu na mnie? – Dobrze, byle nie za długo.
Musicie więc zapamiętać, że mamy w polszczyźnie wyraz niezadługo (nie wolno pisać nie zadługo, gdyż za długo pisze się rozdzielnie) i wyrażenie nie za długo. Wyrzućcie natomiast ze słownictwa nieistniejący przysłówek zaniedługo.
Można się domyślić, dlaczego wielu młodych ludzi tak właśnie mówi. Otóż funkcjonuje w naszym języku przysłówek niedługo (pisany łącznie) o dwóch znaczeniach: 1. ‘w ciągu niedługiego czasu, przez niezbyt długi czas, krótko’, np. Padało niedługo; Niedługo na ciebie czekałem, 2. ‘po niezbyt długim czasie, w niedalekiej przyszłości; wkrótce, niebawem’, np. Mama niedługo wyjedzie za granicę; Niedługo skończy się zima.
Jak widać, jedna z definicji słowa niedługo pokrywa się z definicją słowa niezadługo ‘wkrótce, niebawem’. Zamiast jednak posługiwać się określeniem niezadługo, wielu z Was woli na początek formy niedługo wstawić przyimek za i w ten sposób utworzyć twór zaniedługo (pisany też często niepoprawnie jako za niedługo).
A może by wystarczyło samo niedługo? – spytam retorycznie. Wydaje się, że nie wchodzi ono w grę z prostego powodu. Otóż niedługo znaczy także ‘krótko’, a więc kiedy powie się: Niedługo będę miała nową komórkę, ktoś może to odczytać jako… Krótko będę miała nową komórkę (a później będę ją musiała oddać).
Pan Literka
PS Przykładów dawnych połączeń przyimkowych, które we współczesnej polszczyźnie tak jak niezadługo stały się zrostami, jest dziś w pisowni więcej, np. donikąd, dotychczas, naprawdę, natenczas, natychmiast, niespełna, pomału, pomalutku, poniewczasie, pośrodku, przedtem (= dawniej, wcześniej), wniwecz, wszerz, wtem (= nagle), wzdłuż, wzwyż, zanadto, zanim, zaprawdę (= istotnie), zarazem, zarówno, zawczasu, zazwyczaj, znienacka, zresztą. Pamiętajcie o tym i piszcie to zawsze łącznie…