W polszczyźnie (ale tylko w jej odmianie potocznej) występują przysłówki pewno i pewnie (‘prawdopodobnie, chyba’). Można więc powiedzieć lub napisać: Pewnie ona już dzisiaj nie przyjdzie lub Pewno ona już dzisiaj nie przyjdzie; Pewnie ojciec wziął auto i Pewno ojciec wziął auto.
Takich przysłówków o dwóch postaciach jest w naszym języku więcej (np. miło i mile, pilno i pilnie, srogo i srodze oraz lekko i lekce; ta druga forma wyszła jednak z użycia).
Warto wiedzieć, że z pochodzenia pewno jest… dawnym przymiotnikiem rodzaju nijakiego (w rodzaju męskim pewien, w rodzaju żeńskim pewna) znaczącym ‘godne zaufania, niezawodne, niewzruszone’ i odmieniającym się według wzorca rzeczownikowego (jak okno, okna, oknu, okno, z oknem, o oknie), czyli D. pewna, C. pewnu, B. pewno, N. pewnem, Ms. pewnie.
Dlatego od postaci IV przypadka pewno dało się utworzyć formę (również biernikową) z przyimkiem na, czyli na pewno (‘bez wątpienia, z pewnością’), ale od pewnie – już nie (pewnie to przecież miejscownik, wyrażenie na pewnie nie miałoby sensu…).
A zatem należy zapamiętać, że są w polszczyźnie oboczne przysłówki pewno i pewnie oraz wyrażenie na pewno, ale jest też przysłówek zapewne (nie: zapewnie!).
W tym wypadku mamy do czynienia ze zrostem składającym się z przedrostka (przyimka) za i formy biernika rodzaju nijakiego pewne pochodzącej z okresu, gdy omawiany przymiotnik odmieniał się już według innego wzorca – zaimkowego (a nie: rzeczownikowego) i przyjmował formy deklinacyjne M. pewne, D. pewnego, C. pewnemu, B. pewne, N. pewnym, Ms. pewnym.
Z tego powodu dawniej przez krótki czas istniało też w obiegu wyrażenie na pewne, ale ostatecznie wyszło z użycia.
Pan Literka