W polszczyźnie znajdziemy wiele eponimów, czyli wyrazów odimiennych, tzn. takich, które zostały utworzone od imienia bądź od nazwiska osoby prawdziwej lub fikcyjnej albo nazwy własnej.
Wspominałem Wam już kiedyś o tym, że od nazwy Aspirin (produkt firmy niemieckiej Bayer) powstał rzeczownik pospolity aspiryna (w ogólnym znaczeniu ‘lek przeciwgorączkowy’), a od nazwy Adidas (od imienia Adi, zdrobniale od Adolf, i skrótu Das, od nazwiska Dassler) wyraz adidasy (‘but sportowy na grubej podeszwie’).
Wszyscy wiemy, co to jest gadżet (‘niewielkich rozmiarów przedmiot, zwykle niepełniący funkcji użytkowej’). Słowo to zawdzięczamy pewnemu francuskiemu rzemieślnikowi, który pierwszy wyprodukował serię miniaturowych kopii paryskiej Statui Wolności. A że nazywał się Gautier Gaget [wym. gaże], później słowo to (już jako pospolite) zaczęło oznaczać każdy podobny przedmiot niekoniecznie potrzebny, ale ładny, pamiątkowy. Dlatego dziś powinniśmy raczej mówić i pisać gażet, a nie: gadżet (to od ang. gadget).
Niezwykle znanym eponimem jest nazwa kontynentu położonego na półkuli zachodniej, w skład którego wchodzą dwa kontynenty: Ameryka Północna i Ameryka Południowa, czyli Ameryka. Ale zaraz… dlaczego na całym świecie funkcjonuje określenie Ameryka, skoro Nowy Świat odkrył Kolumb? Czy nie powinna być raczej… Kolumbia?
Otóż nie jest prawdą, że Krzysztof Kolumb odkrył Amerykę. On jedynie pierwszy dotarł w owo nieznane miejsce na świecie ze swoją flotyllą (wyprawiał się przez Atlantyk w 1492 r., 1943 r., 1498 r. i 1502 r.) i zasłynął z tego, że opłynął i zbadał rejon Morza Karaibskiego, a następnie natrafił na stały ląd w okolicach ujścia rzeki Orinoko (dzisiejsza Ameryka Południowa).
Odnalezienie nowego lądu, czyli prawdziwej Ameryki, przypisuje się kupcowi florenckiemu i podróżnikowi Amerigowi Vespucciemu. Ten również kilka razy uczestniczył w wyprawach ku nieznanej części świata i podczas ostatniej z nich zauważył, że nowy ląd nie jest częścią Azji (jak twierdzono) ani jakąś większą wyspą, tylko zupełnie odrębnym kawałkiem ziemi.
Po powrocie do rodzinnego miasta opublikował tekst „List Amerigo Vespucciego o wyspach ostatnio odnalezionych w jego podróżach”, w którym barwnie opisał to, co widział. Szybko przetłumaczono to na język łaciński i wydano, a niemiecki kartograf Martin Waldseemüller pochodzący z Alzacji od razu umieścił na mapie świata kontury nieznanego dotąd kontynentu, który – nazwał na cześć Ameriga Vespucciego – Americą.
A co z upamiętnieniem Kolumba?
Nazwisko Krzysztofa Kolumba odnajdziemy obecnie w nazwie państwa w Ameryce Południowej, Kolumbii, i w innych nazwach terytoriów i miast. Jest ich bardzo wiele: Dystrykt Kolumbii w USA, Kolumbia Brytyjska (prowincja w Kanadzie), Colón (prowincja w Panamie; od hiszpańskiej wersji imienia i nazwiska żeglarza Cristóbal Colón), Colón (miasto w Panamie), Colón (miasto w Wenezueli), Columbia (miasto w Południowej Karolinie), Columbus (miasto w Georgii), Columbus (miasto w Ohio i Mississippi) czy Kolombo (stolica Sri Lanki).
Pan Literka