Pisze się chi, chi lub hi, hi

Internautka iwi**@o2.pl (szczegółowe dane do wiadomości mojej i redakcji) pyta mnie, czy to prawda, że można pisać chi, chi lub hi, hi.

– (…) Zawsze zapisywałam onomatopeję chi chi w ten właśnie sposób, jako wyraz pochodny od chichot, traktując jednocześnie zapis przez samo h jako błędny. Natomiast ostatnio usłyszałam, że obie formy są poprawne (oboczne), a hi hi nawet wypiera chi chi. Ja nie widzę uzasadnienia dla zapisu hi hi (chyba że uzus), ale może Pan rozwieje moje wątpliwości.

Zacznę od tego, że Wielki słownik ortograficzny PWN pod redakcją E. Polańskiego (Warszawa 2017, s. 287 i s. 474) rzeczywiście podaje dwa warianty pisowni: chi, chi (albo chi, chi!) oraz hi, hi (albo hi, hi!). Jak widać, między członami występuje przecinek, a na końcu możliwy jest wykrzyknik.

Ale koniecznie muszę dodać, że w Słowniku ortograficznym M. Arcta z 1916 r. (s. 180) widniało wyłącznie hasło hi! hi! hi, powielone później przez Zasady pisowni polskiej S. Jodłowskiego i W. Taszyckiego (Lwów 1936, s. 105) i w następnych ich wydaniach (jeszcze w 1980 r.).

To by oznaczało, że najpierw pisało się wyłącznie hi! hi! hi!, a zapis chi! chi! wprowadzony został wtórnie, z pewnością pod wpływem wyrazów chichotać się, chichot, chichy.

Skąd się owo hi, hi wzięło, trudno powiedzieć. Być może nasi przodkowie zasugerowali się rosyjskim czasownikiem хихи́кать (hihikat’), który początkowo oznaczał ‘śmiać się cicho, ukradkiem, pokątnie, ironicznie’. Po prostu odwzorowali wprost (transliteracyjnie) obce хихи́ jako hihi (hi hi, hi, hi) i tak zaczęli pisać.

Dopiero później górę wzięła transkrypcja (rosyjską literę х oddaje się przecież w polszczyźnie przez ch) i dlatego wprowadzono do słowników ortograficznych hasło chi, chi.

Przy okazji zmienił się nieco sens czasownika chichotać (obecnie znaczy on ‘śmiać się niezbyt głośno, śmiechem o wysokim tonie, niekoniecznie w ukryciu’).

Pan Literka

Scroll to Top