O kochaniu i miłości, które kiedyś znaczyły co innego

Nigdy byśmy nie przypuszczali, że słowo kochać (i kochanie) oraz miłość miały pierwotnie zupełnie inny sens niż dzisiaj. A jednak to prawda…

Kochać znaczyło tyle, co ‘obejmować, obłapiać kogoś’, a miłość – ‘litość, miłosierdzie, zmiłowanie’.

Jeśli ktoś obejmował kogoś za szyję lub oburącz w pasie, to mówiono właśnie wtedy, że ten ktoś

kochał kogoś za szyję,

kochał kogoś oburącz w pasie.

Można też było

kochać kogoś po dłoni, po nodze, czyli ‘dotykać czyjejś dłoni, nogi’.

Rzecz jasna, takie działanie, to znaczy obejmowanie, dotykanie, sprawiało drugiej osobie niewątpliwie przyjemność. Dlatego z biegiem lat omawiany czasownik stracił sens dosłowny i zaczął znaczyć przenośnie

‘odczuwać do kogoś miłość, darzyć kogoś wielkim uczuciem, chcieć dla niego jak najlepiej’.

Pierwotnie – jak już wspomniałem – miłość była tym samym, co miłosierdzie czy litość.

Z tego względu w zdaniu z Psałterza floriańskiego z końca XIV w.: Miłości Twojej, Panie, pełna jest ziemia – słowo miłość należy rozumieć nie jak miłość w znaczeniu dzisiejszym, ale jako miłosierdzie.

Taki też sens miał ów wyraz użyty przez Adama Mickiewicza w Żywili. Powiastce z dziejów litewskich (z roku 1819; Żywila to było imię córki księcia Koriata):

Szedł tedy lud w gromadach wielkich na dworzec [dwór – mój przypis] pański, gorzko płacząc a żebrząc miłość, ze strony ubogiey xiężniczki. Żebrząc miłość znaczyło ‘zmiłowanie się nad jego tragicznym losem’.

Z czasem pierwotny sens miłości ‘litowanie się nad kimś biednym, chorym, a tym samym nieszczęśliwym’ ustąpił miejsca definicji ‘obdarzanie kogoś wielkim uczuciem’.

Pan Literka