W polszczyźnie funkcjonują obok siebie czasowniki patrzeć i patrzyć znaczące to samo, różniące się jedynie zakończeniem (w pierwszym wypadku jest -eć, w drugim -yć). To sprawia, że w czasie przeszłym formy osobowe otrzymują odmienne brzmienie:
– od patrzeć: ja patrzałem, patrzałam, ty patrzałeś, patrzałaś, on patrzał, ona patrzała, ono patrzało, my patrzeliśmy, patrzałyśmy, wy patrzeliście, wy patrzałyście, oni patrzeli, one patrzały;
– od patrzyć: ja patrzyłem, patrzyłam, ty patrzyłeś, patrzyłaś, on patrzył, ona patrzyła, ono patrzyło, my patrzyliśmy, patrzyłyśmy, wy patrzyliście, wy patrzyłyście, oni patrzyli, one patrzyły.
Jest to zgodne z obowiązującą regułą gramatyczną.
Jeśli w 3. os. l. poj. czasownik ma zakończenie -ał, to bezokolicznik na pewno zawiera -eć (np. widział, bo: widzieć, myślał, bo: myśleć, dźwięczał, bo: dźwięczeć, spojrzał, bo: spojrzeć). Jeśli zaś w czasie przeszłym występuje –ił (lub -yć), w czasowniku pojawia się -ić lub -yć (np. domyślił się, bo: domyślić się, lubił, bo: lubić, nienawidzić, bo: nienawidził, rozpatrzył, bo: rozpatrzyć).
Niestety, na co dzień mówiący i piszący nie przestrzegają tego rozróżnienia. Mimo że używają bezokolicznika z -eć (patrzeć), w czasie przeszłym prawie zawsze sięgają po formy z -y należące do bezokolicznika patrzyć (patrzyłem, patrzył, patrzyliśmy, patrzyli, patrzyły).
Ze względu na spore upowszechnienie się tych form uznaje się je za dopuszczalne. Nie jest oczywiście błędem, kiedy ktoś powie np., że nocą patrzał w gwiazdy.
Współcześnie chętniej wybiera się także czasowniki przedrostkowe pochodzące od czasownika patrzyć, czyli popatrzyć, wypatrzyć, przypatrzyć się, napatrzyć się, rozpatrzyć, upatrzyć.
Pan Literka