Należy wiedzieć (i zapamiętać), że mówi się i pisze myśleć, pomyśleć, przemyśleć, ale: domyślić się, obmyślić, wymyślić, zmyślić, zamyślić się.
Skąd się to bierze? Dlaczego jedne czasowniki mają zakończenie -eć, a inne -ić?
Przyjrzyjcie się formom l. poj. czasu przeszłego.
Jeśli mają one zakończenie -ał, -ała, -ały itd., to wtedy bezokolicznik na pewno kończy się na -eć, np. myśleć, gdyż myślał, myślała, myślały; pomyśleć, gdyż pomyślał, pomyślała, pomyślały; przemyśleć, gdyż przemyślał, przemyślała, przemyślały.
Gdy jednak formy przeszłe kończą się na -ił, -iła, -iły itd., wówczas bezokolicznik przyjmuje końcówkę -ić, np. domyślić się, gdyż domyślił się, domyśliła się, domyśliły się; wymyślić, gdyż wymyślił, wymyśliła, wymyśliły itd.; obmyślić, gdyż obmyślił, obmyśliła, obmyśliły; zmyślić, gdyż zmyślił, zmyśliła, zmyśliły itd.
Niby proste, a jednak wielu użytkownikom polszczyzny (także dorosłym!) to się myli. W jednym z niedawnych wydań tygodnika „Polityka” (nr 6 z 8.02-14.02. 2012 r.) w tekście pt. Wariant piąty autorzy napisali:
Idealna sprawa dla mediów, nie można w y m y ś l e ć lepszej. Bez takich spraw telewizje by upadły.
Oczywiście, powinno być:
Idealna sprawa dla mediów, nie można w y m y ś l i ć lepszej.
Zdradzę Wam jednak ciekawostkę.
Otóż jeszcze sto lat temu był jednak w użyciu czasownik myślić. Notował go Słownik języka polskiego (tzw. warszawski) z 1902 r. (t. II, s. 1087), choć z kwalifikatorem: przestarzały i odesłaniem do hasła myśleć. Autorzy zacytowali Adama Mickiewicza, który pisał:
Ja chcę odgadnąć, co on czuł i m y ś l i ł oraz Stolnik, widząc strwożone swe nieprzyjaciele, m y ś l i ł zrobić wycieczkę.
Bezokolicznik myślić należał to tej samej koniugacji co kreślić czy uściślić, później jednak zmieniono jego postać na myśleć i włączono do grupy koniugacyjnej -eć (np. kuleć, kaszleć, klęczeć itp.).
Zapamiętajcie więc i zawsze mówcie i piszcie:
– Jak tu spokojnie myśleć o nauce, kiedy wokół tyle hałasu;
– Muszę przemyśleć to, co mi Anka powiedziała;
– Trzeba, Darku, czasem trochę pomyśleć, zanim palnie się głupstwo,
ale:
– Trudno coś wymyślić na poczekaniu;
– Zmyślić bajeczkę o kimś jest łatwo
– Nietrudno się domyślić, jaka będzie jutro reakcja wychowacy…
Pan Literka
