Matura jest słowem niepolskim, zapożyczyliśmy je z języka niemieckiego (Matur), mimo że wywodzi się z łaciny od przymiotnika maturus, co znaczy ‘dojrzały’ (są też łacińskie rzeczowniki maturitas ‘dojrzałość’ i maturatio ‘dojrzewanie’). Stąd synonim matury, czyli opisowe określenie egzamin dojrzałości.
Jednak matura to nie tylko ‘egzamin z zakresu szkoły średniej’. To także ‘świadectwo zdania takiego egzaminu, upoważniające do studiów wyższych; inaczej świadectwo dojrzałości’.
Zdradzę Wam, że kiedyś (jeszcze przed II wojną światową i krótko po niej) można było mieć w naszym kraju tzw. małą maturę, kiedy szkoła średnia kończyła się egzaminem na koniec gimnazjum, i dużą maturę, gdy po trzy- bądź czteroletnim okresie gimnazjum ukończyło się jeszcze dwie klasy liceum i dopiero wtedy przystąpiło do egzaminu dojrzałości. W powszechnym obiegu były wówczas zwroty składać maturę, złożyć maturę. Nie mówiło się tak jak dzisiaj robić maturę, zrobić maturę. Niektórzy posługiwali się nawet sformułowaniem zdawać na maturę, ale i to uznawano za błąd.
Od początku natomiast upowszechnił się wyraz maturzysta na określenie ‘kogoś, kto kończy szkołę i przystępuje do egzaminu dojrzałości’. Na maturzystę mówi się czasem abiturient. To również jest zapożyczenie z języka łacińskiego, w którym imiesłów abituriens, abiturientis znaczy ‘mający odejść’ (z formy dopełniacza usnęliśmy jedynie końcowe –is).
Musicie jednak wiedzieć, że wyrazy maturus (‘dojrzały’), maturitas (‘dojrzałość’) i maturatio (‘dojrzewanie’) pierwotnie nie miały związku ze szkołą i egzaminami, lecz odnosiły się… do owoców i roślin. Np. maturacją (od: maturatio) do dziś nazywa się starzenie (przechowywanie w określonym czasie) w beczkach win i wódek gatunkowych w celu osiągnięcia ich dojrzałości do konsumpcji’ (inne nazwy to leżakowanie, dojrzewanie).
Dopiero później przymiotnik maturus zaczął się odnosić do cech człowieka, czyli umiejętności samodzielnego myślenia, wyciągania logicznych wniosków czy radzenia sobie ze stresem w czasie zdawania egzaminów bądź rozwiązywania zadań.
Pan Literka