Nie wszyscy wiedzą, że czasowniki brać się i wziąć się w znaczeniu ‘zaczynać jakąś czynność’ lub ‘zaczynać się czymś zajmować’ łączą się wyłącznie z przyimkiem do i z dopełniaczem, np.
– Weź się wreszcie, Kasiu, do nauki;
– Zabierz się w końcu do sprzątania pokoju;
– Bierzcie się do odrabiania lekcji, bo całe popołudnie spędziliście przy komputerze.
Nie należy więc mówić (a już tym bardziej pisać):
– Weź się wreszcie, Kasiu, z a naukę!;
– Zabierz się w końcu z a sprzątanie pokoju;
– Bierzcie się z a odrabianie lekcji, bo całe popołudnie spędziliście przy komputerze.
Używanie w tej sytuacji konstrukcji brać się za coś, czyli z przyimkiem za, uważa się za kalkę składniową przeniesioną na grunt polszczyzny z języka rosyjskiego (браться за что нибудь – [wym. brat’sja za czto nibud’]).
Przyimkiem za, owszem, wolno się posłużyć, ale wyłącznie wtedy, gdy czasowniki brać się, wziąć się wchodzą w związek z nazwą części ciała, a więc występują w znaczeniu dosłownym ‘chwytać się za coś’.
Można zatem brać się za ręce czy za ramiona, za głowę, za boki, za włosy. Poprawnie mówi się i pisze wziąć się z kimś za bary, tzn. zmagać się z kimś fizycznie (np. w zapasach) bądź wdawać się w bójkę, w szarpaninę. Także przenośnie możliwy jest zwrot brać się za bary z czymś, co znaczy ‘zmagać się z czymś, starać się coś pokonać, próbować rozwiązać jakiś problem’, np.
– Brać się za bary z życiem;
– Wziąć się za bary z trudnościami.
Niestety, nie zawsze przestrzega się tego ustalenia normatywnego. Nie raz i nie dwa pojawiają się w tekstach prasowych błędne konstrukcje zdaniowe w rodzaju:
– Wreszcie policja wzięła się z a stadionowych chuliganów;
– Poradziła koleżance, żeby stanowczo wzięła się z a siebie.
Kiedy w grę wchodzą rzeczowniki osobowe czy zaimki, nie bardzo daje się użyć z czasownikami brać się i wziąć się przyimka do. Zwroty Wreszcie policja wzięła się d o stadionowych chuliganów i Poradziła koleżance, żeby stanowczo wzięła się d o siebie brzmią nie najlepiej.
W tym wypadku całość należy przeredagować i napisać: Wreszcie policja wzięła się do walki ze stadionowymi chuliganami i Poradziła koleżance, żeby stanowczo wzięła się do pracy nad sobą.
Pan Literka
Ten utwór jest dostępny na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa - Użycie niekomercyjne - Bez utworów zależnych 4.0. Pełny tekst licencji.
