Chodzi o najmniejszy opór, a nie o najmniejszą linię. Podobnie w kondolencjach nie mówi się o serdecznych wyrazach współczucia”, lecz o wyrazach serdecznego współczucia, gdyż to współczucie ma być serdeczne, a nie wyrazy
Sporo jest w polszczyźnie określeń, wyrażeń czy zwrotów niezwykle rozpowszechnionych, którym na pozór niczego nie
można zarzucić, a które zawierają jednak błędy, nielogiczności. Oto kilka przykładów…
Zdarza się Państwu powiedzieć, że ktoś poszedł po najmniejszej linii oporu?
Jeśli tak, to proszę od tej chwili pamiętać, że jedynie poprawna konstrukcja to
iść po linii najmniejszego oporu.
Chodzi przecież o najmniejszy opór, a nie: o najmniejszą linię.
Podobnie w kondolencjach nie piszmy o
serdecznych wyrazach współczucia,
lecz
o wyrazach serdecznego współczucia, gdyż to współczucie ma być serdeczne, a nie wyrazy!
Błędne jest określenie wysoka poprzeczka zamiast poprzeczka wysoko (ustawiona) czy gniewny ryk lwa zamiast ryk gniewnego lwa.
W językoznawstwie określa się to terminem enallage [wym. analaż] (z gr. ‘zamiana’).
Wyrazu cyfra nierzadko używa się błędnie zamiast liczba.
Słyszy się więc naokoło, że:
Trzynastka jest cyfrą feralną;
Dla zobrazowania sytuacji podam kilka cyfr; Cyfry nie kłamią…
Tymczasem poprawne są wyłącznie konstrukcje:
Trzynastka jest liczbą feralną;
Dla zobrazowania sytuacji podam kilka liczb; Liczby nie kłamią.
Wyraz cyfra ma ściśle określone znaczenie – jest to zapis graficzny liczby.
Można kreślić cyfry na papierze albo pisać coś cyframi arabskimi bądź rzymskimi.
W mniemaniu wielu osób cyframi są 0, 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8 i 9, liczby zaś zaczynają się od dziesięciu.
Nic bardziej błędnego! Liczbami są zarówno 1, 4, 9, jak i 24, 55, 111, 234 czy 1997. Różnica między nimi polega jedynie na tym, że odpowiednikiem liczby 1 jest cyfra 1, liczby 9 – cyfra 9, a liczby 24, 55, 111, 1997 składają się odpowiednio z cyfr: 2 i 4; 5 i 5; 1, 1 i 1 oraz 1, 9, 9 i 7.
O przestrzeni mówi się zwykle jako o ‘rozległym pustym obszarze, terenie otwartym, niezabudowanym, odległości, odstępie między czymś a czymś’, np.
Na przestrzeni 10 km nie spotkaliśmy żadnego zabudowania;
Na tak małej przestrzeni nie sposób niczego zmieścić.
Nieoczekiwanie jednak sporo ludzi posługuje się wyrazem przestrzeń w niepoprawnym wyrażeniu
na przestrzeni miesięcy, na przestrzeni lat.
Wszystkie poradniki czy słowniki podają, by zamiast na przestrzeni lat mówić i pisać
w ciągu lat,
w okresie lat,
przez lata,
więc i ja to polecam.
Wyrażenie na przestrzeni lat może być używane jedynie w odniesieniu do czasów odległych (np. na przestrzeni wieków).
Na koniec pytanie:
czy szyldy sklepowe z napisem Wyroby piekarniczo-cukiernicze są poprawne?
I tak, i nie – chciałoby się odpowiedzieć.
Ktoś mógłby argumentować, że chleb czy bułki wyrabia piekarz, a nie: piekarnik (piekarnik to przecież ‘urządzenie do pieczenia mięsa, drobiu, ciast’), więc trzeba mówić wyłącznie o wyrobach piekarskich (przymiotnik cukierniczy został tu użyty właściwie, ponieważ wyroby cukiernicze są dziełem cukiernika).
Ale przymiotnik piekarniczy odnotowany jest w słownikach w znaczeniu ‘dotyczący piekarni, piekarnictwa’, a zatem użycie go w wyrażeniu wyroby piekarniczo-cukiernicze da się obronić – chodzi po prostu o ‘wyroby z piekarni’.
Tak więc mogą być i wyroby piekarskie, i wyroby piekarnicze, tak samo jak i drożdze piekarskie, i drożdże piekarnicze. Powie się jednak wyłącznie cech piekarski, pomocnik piekarski, forma piekarska, gdyż słowo piekarski odnosi się wprost do piekarza.
MACIEJ MALINOWSKI