W języku polskim od dawna funkcjonuje słowo firanka (nie: fieranka) nazywające ‘ozdobną, cienką, zwykle przezroczystą, nylonową lub z siatki zasłonę na okno’. Dzisiaj firanki nie są już w domach tak powszechne jak kiedyś, zastępują je żaluzje lub rolety bądź kotary i zasłony.
Nazwa firanka przywędrowała do nas z Niemiec. Utworzyliśmy ją z niemieckiego wyrazu Fürhang (inne źródła podają Vorhang), biorąc za punkt wyjścia wymowę [firank], [forank] (wygłosowe g przeszło w wymowie w k).
Do cząstek firank, forank dodaliśmy następnie zakończenie -a i w ten sposób powstały twory r. żeń. firanka, foranka (forma foranka wyszła ostatecznie z użycia).
Z budowy słowotwórczej wyrazu firanka widać, że nie chodzi o zdrobnienie rzeczownika firana (firana- + przyrostek -ka). A tak się nieraz mylnie sądzi, różnicując znaczeniowo obydwie nazwy (że firanka to ‘coś lekkiego, białego, z przejrzystego materiału lub z siatki, sięgającego co najwyżej do parapetu’, firana zaś ‘coś grubszego, większego, ozdobniejszego, kolorowego, zwisającego od karnisza do podłogi’).
To nieporozumienie – zawsze była, jest i będzie firanka. Już Stanisław Szober w Słowniku poprawnej polszczyzny z 1938 r. przestrzegał: firanka, nie: firana, bo to prowincjonalizm wielkopolski. To tak, jakby na zwykłą, ale większą szklankę mówić szklana, a na dużą filiżankę (z rum. filigean ‘czara’) – filiżana.
Pamiętajcie zatem, że mamy w polszczyźnie parę wyrazową serweta (fr. serviette ‘obrus na stój’) i serwetka (‘coś mniejszego kładzionego na stół do wycierania ust i ochrony ubrania’), ale wyłącznie słowo firanka.
Pan Literka