Eksmąż (kiedyś eks-mąż), nieopodal (kiedyś: nie opodal)

Od 1997 roku wiele wyrazów można pisać po nowemu. Warto o tym wiedzieć…

Od 1997 r. obowiązuje w języku polskim pisownia: eksmąż (bez łącznika), nieopodal (łącznie), pineska (przez „s”), autokomis. Jeśli chodzi o ten pierwszy wyraz, to w słownikach podawane są wprawdzie jeszcze formy z łącznikiem i bez łącznika i (eks-mąż a. eksmąż), ale można przypuszczać, iż z czasem upowszechni się ta druga.

Co do pisowni łącznej nieopodal, to trzeba tej zmianie przyklasnąć. Nieopodal nie jest przecież zaprzeczeniem opodal, obydwa słowa znaczą to samo, mogą pełnić w zdaniu funkcję przysłówka. Mówimy: Sklep nieopodal dworca albo: Sklep opodal dworca. Nieco zamieszania może natomiast wprowadzić zmiana pinezki na pineskę. Zdaniem językoznawców, pineska musiała się w końcu upodobnić pod względem pisownianym do kilkudziesięciu rzeczowników o zakończeniu –ska, takich jak deska, kreska, groteska. Iluż jednak Polaków będzie się upierać przy pinezce, bo nawet nie wie o poprawkach w ortografii…

Cząstka auto- oznaczała kiedyś wyłącznie 'własny’ (np. autoportret – 'własny portret’, autobiografia – 'własna biografia’), ale kiedy do polszczyzny przeniknęły wyrazy zapożyczone typu autoservice, autocamping, autocasco, błyskawicznie zaczęły powstawać twory w rodzaju: auto serwis, auto komis, auto myjnia. Auto- straciło” swe pierwotne (i jedyne) znaczenie i zaczęło się odnosić również do samochodu. Zgodzono się ostatecznie na to, ale stanowczo rozstrzygnięto kwestię ortograficzną: trzeba pisać autoserwis, autokomis, automyjnia (łącznie), a nie: auto-serwis, auto-komis, auto-myjnia czy auto serwis, auto komis, auto myjnia.

Trzeba się naprawdę cieszyć z tego, że ujednolicono wreszcie pisownię wyrazów hobbysta, lobbysta (dotychczas pisało się lobbysta, ale: hobbista) i przymiotników ciężkozbrojny, lekkozbrojny (do tej pory ciężkozbrojny, ale: lekko zbrojny). Zdaniem prof. Edwarda Polańskiego, redaktora naukowego Nowego słownika ortograficznego PWN, takie zróżnicowanie pisowni było rzeczywiście nieuzasadnione.

Nie rozumiem natomiast, dlaczego nie usankcjonowano do tej pory pisowni przymiotnika środkowo-wschodni (właśnie tak: z łącznikiem) jako wariantywnej wobec postaci środkowowschodni. Spotykam bowiem posługiwanie się formą bez łącznika w połączeniu z rzeczownikiem EuropaEuropa Środkowowschodnia. Według mnie, przymiotnik środkowowschodni został utworzony od nazwy części geograficznej w południowo-zachodniej Azji, Środkowy Wschód, stosowanej najczęściej zamiennie z Bliskim Wschodem (m.in. Arabia Saudyjska, Zjednoczone Emiraty Arabskie, Iran, Irak, Katar, Kuwejt). Na Starym Kontynencie mamy Europę zarówno Środkową, jak i Wschodnią, powinna więc obowiązywać pisownia: Europa Środkowo-Wschodnia (z łącznikiem, bo to człony równorzędne, i obydwa wielkimi literami). Zresztą od lat Gazeta Wyborcza”, Wprost” i Polityka” używają wyłącznie takiej pisowni.

MACIEJ MALINOWSKI

Scroll to Top