Dokooptować (nie: dookoptować)

Należy wyjść od czasownika koopotować

– Chcę zapytać o formę pewnego czasownika. Czy należy mówić i pisać: „dookoptować” czy „dokooptować”? Zdarza mi się słyszeć i widzieć w druku obydwie, ale chyba częściej tę pierwszą („dookoptować”). Sama staram się jednak mówić „dokooptować”, wydaje mi się, że właśnie ona jest poprawna (e-mail nadesłany przez internautkę kar***@gmail.com; szczegółowe dane do wiadomości mojej i redakcji).

W grę wchodzi wyłącznie czasownik dokooptować  (istnieje też postać niedokonana dokooptowywać) i jego wyrazy pochodne – imiesłów dokooptowany i gerundium dokooptowanie.

Warto wiedzieć, że mamy do czynienia z czasownikiem przedrostkowym, połączeniem przyimka do– i bezokolicznika kooptować (do- + –kooptować = dokooptować).

Słowo to należy wymawiać z zachowaniem obydwu samogłosek o: [doko-optować] (z wyraźną artykulacją jednego i drugiego o) lub [dokooptować] (czyli jak gdyby z przedłużonym dźwiękiem [oo]).

Tak samo mówimy [ko-ordynować], [koordynować] i [ko-operować], [kooperować]. Artykułowanie z pominięciem jednego o –  [dokoptować] – jest wykluczone.

Punktem wyjściowym naszych rozważań musi być czasownik kooptować. Występuje w nim podwojone oo dlatego, że wprowadzając owo słowo (dawno temu) do zasobu leksykalnego polszczyzny, wzorowaliśmy się na latynizmie con-optāre (dosł. współwybierać, wybierać dodatkowo’).

Przy czasowniku optāre (‘wybierać’) stał – jak widać – przedrostek con– (‘wespół, razem z’), ale później „skrócił się” on do co-. W ten sposób powstała forma cooptāre.

Ona właśnie posłużyła leksykografom do utworzenia na gruncie polskim czasownika kooptować, a forma co-optātio (pisana też łącznie jako cooptātio) stała się podstawą rzeczownika kooptacja.

Może gdyby dawniej zdecydowano się na brzmienie konoptować, konoptacja, dzisiaj funkcjonowałyby wyrazy dokonoptować, dokonoptowany, dokonoptowanie i nikt by ich nie przekręcał na dooknoptować, dooknoptowany, dooknoptowanie.

A tak mamy czasownik dokooptować i – jak słusznie zauważa internautka – bywa on często zmieniany na słowo zaczynające się od doo-, tzn. dookoptować.

Oto kilka przykładów użycia tego błędnego czasownika (wynotowałem je z internetu):

Podobno zwolniło się miejsce w Zarządzie Głównym i według demokratycznych reguł powinno się dookoptować osobę następną z list.
Dziś rada zbierze się ponownie, by dookoptować do zarządu kolejnego członka, ponieważ zgodnie ze statutem zarząd jest trzyosobowy.
To wszystko zależy od statutu, ale we wzorcowym widnieje zapis, że zarząd może dookoptować do swojego składu członków w liczbie nie przekraczającej 1/3 w miejsce ustępujących członków.

Niewątpliwie niepoprawne dookoptować bierze się z tego, że nie wszystkim chce się sprawdzić w słowniku właściwą formę, ale także z tego, iż istnieją w polszczyźnie czasowniki przedrostkowe typu dookreślić (dookreślać) czy doorać (doorywać), składające się z przyimka do– i czasownika określić i orać.

W tym wypadku owo podwojone oo i początkowa cząstka doo– są jak najbardziej uzasadnione (to zbieg przedrostkowego -o i rdzeniowego -o).

W czasowniku dokooptować nic takiego nie zachodzi, podobieństwo wymienionych słów jest złudne…

Dodam na koniec, że i kooptować, i dokooptować znaczą właściwie to samo (‘przyjąć kogoś do istniejącego zespołu, uzupełniając go lub powiększając, powołać na wakujące miejsce’).

Początkowo funkcjonował w obiegu wyłącznie czasownik o aspekcie niedokonanym kooptować. Ktoś jednak uznał, że potrzebny jest jego odpowiednik dokonany, i w ten sposób powstał czasownik dokooptować.

Jednak i on jest traktowany współcześnie jako niedokonany, stąd jego forma wielokrotna dokooptowywać.

MACIEJ  MALINOWSKI

Scroll to Top