Dlaczego mówimy, że pies się wabi?

Psy noszą rozmaite imiona nadawane im przez właścicieli. Nie mówi się jednak, że dany pies ma takie a takie imię ani że pies tak a tak się nazywa, lecz że pies tak a tak się wabi.

– O, jaki śliczny czworonóg, jak się wabi? – słyszy się niekiedy takie lub podobne pytanie.

Żeby ową kwestię wyjaśnić, musimy przywołać czasownik wabić. Znaczy on tyle, co ‘przynęcać ptaki, zwierzęta odpowiednim wołaniem, czasem naśladując ich głos’.

Na przykład kury przywołuje się okrzykiem: cip, cip!, koty – kici, kici!, a gęsi i kaczki – taś, taś! Jeśli się tak robi, to właśnie mówi się, że ktoś wabi kury, ptaki, gęsi, kaczki.

Wabić mogą też same zwierzęta, czyli wydawać charakterystyczny głos, przyzywając siebie (np. samiec samicę lub odwrotnie).

Słownik języka polskiego PAN pod redakcją Witolda Doroszewskiego (Warszawa 1967, t. IX, s. 807) zamieszcza taki oto cytat (Wiktor Gomulicki, Zielony kajet. Szkice z Ustronia, Warszawa 1896):

Kiedy samiczka kryła się w olszynie, (…) samczyk wabił ją z brzozy.

Później upowszechnił się czasownik zwrotny wabić się (‘o zwierzętach: przyzywać się nawzajem’, np.

przepiórki wabią się w zbożach – bąk wodny huka po trzcinach; W. Pol, Obrazy z życia i natury ser. I, Lwów 1876).

Z czasem w języku myśliwych (a potem potocznym) wykształciło się nieco inne znaczenie czasownika wabić – ‘wołać na zwierzynę, wymieniając nadaną mu wcześniej nazwę’. Nasi przodkowie zaczęli mówić:

jak państwo wabią tego psa? (czyli ‘jakie on ma imię’?) oraz

jak pani wabi swojego czworonoga’ (tzn. 'jakim imieniem go pani do siebie przywołuje?’).

I właśnie od tego wtórnego sensu bezokolicznika wabić wzięła się ostatecznie konstrukcja zwrotna wabić się ‘mieć nazwę własną, imię; nazywać się’ odnosząca się do zwierzęcia: jak się wabi pani / pana pies?; mój pies wabi się Kumpel (Boss, Muki, Dress).

Maciej Malinowski