W polszczyźnie internetowej i informatycznej pojawiło się słowo, które nie wiadomo, jak przetłumaczyć. W dodatku ma nową składnię…
– Od pewnego czasu zauważam, że słowo „dedykowany” staje się synonimem słowa „przeznaczony” (do czegoś), „służący” (czemuś)”. Dla przykładu autentyczna oferta ze sklepu internetowego: „torba dedykowana do notebooka 15,4 cala”, lub ze środowiska technicznego „kabel dedykowany do połączenia z urządzeniem”, „detektor dedykowany do miernika”. Przyznam, że mnie to razi. Ale może takie znaczenie słowa „dedykować” jest już dopuszczalne? – pisze internauta.
Posługiwanie się określeniami w rodzaju torba dedykowana do notebooka czy kabel dedykowany do połączenia z urządzeniem to wręcz klasyczny przykład wchodzenia do polszczyzny początku XXI w. nowych zapożyczeń znaczeniowych i kalk składniowych z języka angielskiego, upowszechnianych głównie przez osoby zajmujące się informatyką.
Owe neosemantyzmy są w wielu wypadkach niepotrzebne, gdyż pożyczony sens można bez kłopotu oddać przez istniejące już polskie wyrazy, a śmieszna składnia wywołuje zamieszanie w codziennym komunikowaniu się ludzi, na co słusznie zwraca uwagę czytelnik.
Wyrazy dedykować, dedykacja, dedykowanie, dedykowany, dedykacyjny (dawniej były także w użyciu rzeczowniki dedykata i dedykatorja, czyli dedykacja) przejęliśmy dawno temu z łaciny, w której czasownik dedicare znaczy ‘poświęcić bogom; oświadczyć uroczyście’, a rzeczownik dedicatio‘poświęcenie’ (w Kościele rzymskokatolickim do dziś używa się określenia dedykacja kościoła).
Czasownik dedykować upowszechnił się w znaczeniu ‘ofiarować, poświęcać coś, np. utwór literacki, muzyczny lub dzieło sztuki, umieszczając w nim lub na nim dedykację, tzn. ‘krótki tekst informujący o tym, że komu coś zostało podarowane lub poświęcone’, np.
Tę książkę dedykowała swojej mamie;
Niespodziewana dedykacja od autora sprawiła jej wiele radości;
Była to piosenka dedykowana zmarłemu mężowi.
Jak widać, posługiwanie się wyrazami dedykować, dedykacja, dedykowany miało dość ograniczony zasięg, odnosiło się tylko do dzieł sztuki lub publikacji naukowych. Ustaliła się też składnia, czyli
dedykować coś – komuś, dedykowany komuś, dedykowanie czegoś komuś i dedykacja dla kogoś.
Dziś, na początku XXI w., ktoś chce zmienić sens (i rekcję) imiesłowu przymiotnikowego dedykowany.
W terminologii komputerowej istnieją angielskie określenia dedicated [wym. dedikejt] computer, dedicated line, dedicated IP address, dedicated server itp., co ma odpowiednio znaczyć ‘komputer, łącze, adres IP oraz serwer służące wyłącznie do określonego celu’.
Taki dedicated computer to komputer wyłączony z ogólnego użytku i przeznaczony do ściśle określonego, jednego zadania, podobnie dedicated line czy dedicated server są urządzeniami specjalnego przeznaczenia i zastosowania.
Definicję #anglicyzmu dedicated (‘specjalnego użytku, specjalnego przeznaczenia’) notuje zarówno Wielki słownik angielsko-polski PWN-Oxford (Warszawa 2005), jak i Słownik komputerów i Internetu (wydawnictwo Wilga 1999).
Informatycy przekonują, że przetłumaczenie terminów dedicated computer, dedicated line, dedicated IP address czy dedicated server jako dedykowany komputer, dedykowane łącze, dedykowany adres czy dedykowany serwer okazało się koniecznością, gdyż brakuje w polszczyźnie precyzyjnego, trafnego odpowiednika słowa dedicated.
Imiesłów wyspecjalizowany odnosi się raczej do kogoś, kogo wyuczono w jakiejś dziedzinie, a nie do urządzenia, nieudana wydaje się też forma specjalizowany (nie ma takiego wyrazu w słownikach), występująca w języku informatyków, podobnie jak słowo wydzielony (np. dedicated server).
Pozostają więc opisowe określenia ‘przeznaczony wyłącznie do czegoś’; ‘produkowany z przeznaczeniem na coś’; ‘wydzielony do czegoś jednego’.
Od biedy można by przyjąć ową argumentację (że jako przydawka nierozwinięta, stojąca przed czasownikiem wyraz dedykowany nie razi). Niechby już były twory w rodzaju dedykowany komputer, dedukowane łącze czy dedykowany serwer używane w branży informatycznej.
Gorzej, gdy mamy do czynienia z całymi zwrotami z języka angielskiego typu computer dedicated to audio recording czy bag dedicated to notebook, które niektórzy dosłownie tłumaczą jako
komputer dedykowany do nagrywania dźwiękowego czy
torba dedykowana do notebooka.
Dlaczego nie można napisać czy powiedzieć po prostu komputer przeznaczony do nagrywania dźwięku czy torba przeznaczona do notebooka (albo krócej torba do notebooka)? Doprawdy trudno pojąć…
MACIEJ MALINOWSKI