Takiego słowa nie odnotowują słowniki, ale jest poprawne. Kiedyś wystarczył nam dyskutant…
– Coraz częściej spotykam się ze słowem „debatant”, czyli „osoba, która bierze udział w debacie”. Być może jest ono poprawne, ale ja wolę określenie „dyskutant” lub „osoba debatująca” (e-mail od internautki).
– A jak się ma sprawa z przymiotnikiem „debatancki”, powszechnie używanym w środowisku debatujących? (e-mail od innej internautki).
Rzeczownik debatant jest niewątpliwie wytworem słowotwórczym kilkunastu ostatnich lat (wszedł do obiegu na pewno dopiero po roku 2000), dlatego nie został jeszcze odnotowany w słownikach.
Trudno jednak zgłaszać pod jego adresem jakieś zastrzeżenia natury poprawnościowej, utworzono go bowiem według modelu słowotwórczego czasownik plus formant -ant, modelu jakżeż charakterystycznego dla rzeczowników osobowych nazywających wykonawców czynności, np.
projektant (od projektować), konsultant (od (konsultować), debiutant (od debiutować), emigrant (od emigrować), demonstrant (od demonstrować), wreszcie dyskutant (od dyskutować).
Skoro funkcjonuje na co dzień wyraz dyskutant – forma powstała z czasownika dyskutować i cząstki –ant – to nie możemy się zżymać na debatanta, identycznie zbudowanego (debata + -ant).
Ktoś może również przywołać rzeczownik dysputant (z niem. Disputant ‘uczestnik dysputy, czyli dyskusji, polemiki, słownej wymiany poglądów’).
Nawiasem mówiąc, jeśli chodzi o słowo dysputant, to dawne słowniki (np. Słownik języka polskiego, tzw. warszawski, Jana Karłowicza, Adama Kryńskiego i Władysława Niedźwiedzkiego, Warszawa 1900, t,. I, s. 431) odnotowywały jeszcze warianty dysputator i dysputownik. Obydwa nie dotrwały do naszych czasów, a i dysputanta traktuje się obecnie trochę jak archaizm.
Jakby w zastępstwie dysputanta wymyślono zatem współcześnie słowo debatant (od debata, z fr. débat od débattre ‘roztrząsać’ z łac. battuere ‘uderzać, rozbijać na kawałki’), które zdobywa sobie coraz większą popularność (Anglicy mówią i piszą debatable ‘debatujący, dyskutant’).
Jeśli mieć jednak do niego – mimo wszystko – jakieś uwagi, to chyba jedynie takie, że nic by się nie stało, gdyby go w polszczyźnie nie było, gdyż od dawna na ‘osobę biorącą udział w dyskusji, obradach’ mówi się – jak słusznie podkreśla czytelniczka – dyskutant, w rodzaju żeńskim dyskutantka, a w l. mn. dyskutanci, dyskutantki.
Istnieją również wyrażenia opisowe osoba debatująca czy uczestnik (uczestniczka) debaty, dyskusji.
Mimo to dzisiaj sięga się ochoczo do wyrazów debatant, debatanci.
Oto przykłady wyekscerpowane z tekstów znalezionych w internecie:
Co każdy debatant wiedzieć powinien;
Nasi debatanci drudzy w Polsce w ogólnopolskim Turnieju Młodzieżowych Debat Oksfordzkich;
Debatanci wykazali się profesjonalizmem i merytoryczną wiedzą na temat przedmiotu spotkania;
Podczas wczorajszego wydarzenia debatanci zmierzyli się z tezą „Walka z mową nienawiści ogranicza wolność słowa”.
Wejście do zasobu leksykalnego współczesnego języka polskiego wyrazu debatant pociągnęło za sobą utworzenie od niego derywatu przymiotnikowego debatancki, na co zwróciła uwagę w e-mailu do mnie druga z czytelniczek. I w tym wypadku słowotwórczo, morfologicznie wszystko jest w porządku, gdyż do podstawy debatan- doszedł przyrostek -cki, i w ten sposób powstała forma debatancki.
Polszczyzna ma sporo tak kończących się przymiotników. Mówi się i pisze: debiutancki, projektancki, krytykancki, paszkwilancki, ryzykancki itp.
Są więc kluby debatanckie, wydarzenia debatanckie, przewodniki debatanckie, organizacje debatanckie, ligi debatanckie, turnieje debatanckie, pojęcia debatanckie (kiedyś włącznie dyskusyjne).
Przyjmijmy zatem do wiadomości – nie ma rady – że we współczesnej odmianie języka polskiego pojawiły się rzeczowniki debatant (debatantka; debatanci, debatantki) oraz przymiotnik debatancki.
Ktoś, komu to przeszkadza, zawsze może pozostać przy wyrazach dyskusja, dyskutant (dyskutantka, dyskutanci, dyskutantki), dyskusyjny.
Dodam, że istnieje w obiegu potocznym jeszcze inny przymiotnik – debatowy – również pomijany przez słowniki, pochodzący wprost od rzeczownika debata (debat- + przyrostek -owy). I bywa dość często używany, np. Debatowy tydzień nam się szykuje, nie ma co!; Jak urządzić debatowe party?; Tenże debatowy styl retoryczny zasługuje na uwagę.
Skoro jest para wyrazowa debet (łac. dosł. ‘jest winien’) – debetowy, to nie mogą budzić wątpliwości także formy debata – debatowy.
MACIEJ MALINOWSKI
PS Anglicy mówi i piszą debater [wym. dibejter] ‘dyskutant’, co podchwycili Słowacy i posługują się wyrazami debatér (‘dyskutant’) i debatérka (‘dyskutantka’) oraz przymiotnikiem debaterski