Wyrazy antagonista i protagonista są pochodzenia obcego (łacińsko-greckiego), ale zapożyczyliśmy je wprost z języka francuskiego: antagoniste [wym. antagonist] oraz protagoniste [wym. protagonist].
Łacińska forma antagonista i grecka antagonistes (od: antagōnisma ‘opozycja’) oznacza ‘przeciwnika, rywala, adwersarza, oponenta, kogoś, kto występuje przeciw komuś, kto zwalcza kogoś’, a protagonista, protagonistes – ‘człowieka walczącego o coś, bojownika, przywódcę’.
A zatem i u nas rzeczowniki antagonista i protagonista mają taki właśnie sens.
Jeśli chodzi o słowo antagonista, to w języku medycznym mówi się tak na ‘lek o działaniu przeciwnym do innego leku’, na ‘ząb położony naprzeciwko zęba drugiej szczęki, stykający się z nim w zgryzie’ oraz na ‘mięsień działający w kierunku przeciwnym w stosunku do innego mięśnia’.
Z kolei w literaturze, teatrze, filmie, komiksach czy grach antagonistę przedstawia się często jako złoczyńcę, tzn. jako postać negatywną, będącą uosobieniem zła (złoczyńca = ‘czyniąca zło’), stającą na drodze bohaterów, którzy muszą podjąć z nią walkę.
Zapamiętajmy, że można np. powiedzieć: Mój tata był wielkim antagonistą nieuczciwych handlowców, ale nie wolno: Mój tata był wielkim antagonistą nieuczciwości handlowców. Po prostu słowo antagonista (inaczej przeciwnik, rywal) odnosi się zawsze do ludzi…
Powie się jednak, że: W dyskusji było wielu protagonistów słusznej sprawy.
I jeszcze jedno: nie należy sięgać po słowo protagonista w znaczeniu ‘człowiek popierający kogoś lub coś’.
Pan Literka