Ambiwertyk

To osoba, u której występuje równowaga między introwersją a ekstrawersją

– Powszechnie wiadomo, kim jest „introwertyk”, a kim „ekstrawertyk, że ten pierwszy zamyka się w sobie, niechętnie kontaktuje z otoczeniem, lubi samotnie spędzać czas, a drugi odwrotnie – garnie się do ludzi. Ale podobno spotyka się trzeciego osobnika – „ambiwertyka”. Proszę o więcej szczegółów, kim jest „ambiwertyk” i skąd się wzięło to określenie. Słowniki go nie zamieszczają… (e-mail nadesłany przez internautkę).

Przede wszystkim uwaga, że rzeczownik osobowy ambiwertyk (w rodz. żeńskim ambiwertyczka, w l. mn. ambiwertycy, ambiwertyczki) oraz termin ambiwersja (ang. ambiversion) nie mają nic wspólnego z wyrazem ambicja. A można by tak w pierwszej chwili pomyśleć, gdyż zaczynają się od ambi-.

W przeciwieństwie do słowa ambicja (łac. ambitio ‘krążenie’) forma ambiwertyk jest słowotwórczo z pochodzenia złożeniem (łac. ambō ‘obaj razem’ i verto ‘obracam’), a cząstka ambi– wskazuje na dwoistość tego, co zostało nazwane członem drugim.

W najprostszym ujęciu ambiwertyk (ang. ambivert) oznacza ‘człowieka na poły introwertycznego, na poły ekstrawertycznego’. Jego zachowanie (i samopoczucie) uzależnione bywa od sytuacji, w jakich się znajduje.

W miejscu pracy, w kontakcie z innymi osobami osoba taka może uchodzić za introwertyka, tzn. kogoś skupionego na sobie, własnych sprawach, innymi słowy – mruka, osobnika nieprzystępnego, stroniącego od ludzi, którego się raczej nie lubi.

Jednak w domu, w otoczeniu rodziny ktoś taki zmienia się nie do poznania, zachowuje zupełnie inaczej, jak typowy ekstrawertyk: odznacza się energią w działaniu, chętnie pomaga żonie w pracy, a dzieciom w nauce, dobrze żyje z sąsiadami.

Zdarza się też i tak, że ambiwertycy zachowują się swobodnie w towarzystwie koleżanek i kolegów z pracy (tzn. są wtedy klasycznymi ekstrawertykami), lecz przy srogim i wymagającym przełożonym stają się cisi i potulni (przechodzą w stan introwersji).

Ambiwertyk w zależności od samopoczucia albo wybiera towarzystwo innych ludzi, albo decyduje się na pozostanie w domu i spędzenie wieczoru samotnie z książką czy muzyką.

Łatwo sprawdzić, czy jest się ambiwertykiem. Wystarczy odpowiedzieć sobie tak na kilka pytań:

1. Czy umiem pracować zarówno samodzielnie, jak i w grupie?
2. Czy zbyt długie przebywanie w większym towarzystwie mnie męczy i wtedy marzę o domowym zaciszu?
3. Czy pozostawanie w centrum uwagi mnie bawi i sprawia mi przyjemność pod warunkiem, że nie trwa to zbyt długo?
4. Czy niektórzy znajomi uważają mnie za samotnika, a inni wręcz odwrotnie – za duszę towarzystwa?

Pojęcie ambiwersji wprowadził do obiegu angielski psycholog pochodzenia niemieckiego Hans Jürgen Eysenck (zmarł w 1997 roku). Dowiódł w badaniach, że teoria osobowości introwertycznej i ekstrawertycznej zaprezentowana przed półwieczem (w 1920 roku) przez szwajcarskiego psychiatrę Carla Gustava Junga pozostaje niepełna.

Wymyślił więc, że muszą być także osobnicy o usposobieniu pośrednim, o cechach typowych dla introwertyków i ekstrawertyków. Eysenck zaryzykował nawet twierdzenie, że na świecie najwięcej jest właśnie ambiwertyków (podobno 2/3 populacji).

Jeśli chodzi o sprawy językowe, to dziwi to, że we współcześnie wydanych słownikach języka polskiego  (i to tych najważniejszych) brakuje haseł ambiwersja, ambiwertyk.

Na to drugie natrafiamy jedynie w Słowniku wyrazów obcych PWN pod redakcją Mirosława Bańki (Warszawa 2003, s. 51):

ambiwertyk psych. ‘osoba, u której występuje równowaga między introwersją a ekstrawersją’.

Introwertyk (łac. intro ‘do wewnątrz’ i verto ‘obracam’; ang. introvert) i ekstrawertyk (łac. extra ‘na zewnątrz’ i verto ‘obracam’) są na szczęście wszędzie.

MACIEJ  MALINOWSKI