Sylwester (’31 grudnia’), sylwester (‘bal’)

Warto zróżnicować pisownię tego słowa na wzór Wigilia” (’24 grudnia’) i „wigilia” (‘kolacja’) oraz „Gwiazdka (‘okres Bożego Narodzenia’) i „gwiazdka” (‘zwyczaj dawania prezentów’)

W słownikach słowo sylwester zapisane jest małą literą zarówno w znaczeniu ‘dzień 31 grudnia, zwłaszcza wieczór i noc z 31 grudnia na 1 stycznia’, jak i ‘bal, zabawa urządzane tej nocy’.

O ile pisownia sylwester (małą literą) w drugim znaczeniu nie powinna budzić niczyich zastrzeżeń, ponieważ w myśl zasady zawartej w Wielkim słowniku ortograficznym PWN pod red. Edwarda Polańskiego [reguła106] „nazwy obrzędów, zabaw i zwyczajów związanych z danym świętem pisze się małą literą, np. andrzejki, mikołajki, dożynki, dyngus, lany poniedziałek, gaik, kupała, oczepiny, turoń, walentynki, zaręczyny, emaus (‘odpust w Krakowie’)”, o tyle należy podać w wątpliwość zapis sylwester w znaczeniu ‘dzień 31 grudnia, zwłaszcza wieczór i noc z 31 grudnia na 1 stycznia’.

Wydaje się, że w tym wypadku należałoby zastosować inny przepis, a mianowicie ten o pisowni nazw świąt i dni świątecznych: „wielką literą piszemy np. Boże Narodzenie, Wielkanoc, Gwiazdka, Wniebowzięcie, Popielec, Wielki Tydzień, Boże Ciało, Wszystkich Świętych.

Ostatni dzień grudnia jest również dniem wyjątkowym, a więc i on powinien być zapisywany wielką literą – Sylwester.

Argument wydaje się niepodważalny.

Skoro wielkich liter używa się w wyrazach Wigilia (’dzień 24 grudnia poprzedzający Boże Narodzenie’) i Gwiazdka (‘okres świąt Bożego Narodzenia’) – w przeciwieństwie do wigilia (‘uroczysta kolacja przygotowywana 24 grudnia’ lub ‘dzień poprzedzający jakikolwiek inny dzień’) i gwiazdka (‘zwyczaj dawania prezentów; podarunek wigilijny’) – to samo musi się odnosić do słowa Sylwester, czyli ‘dzień 31 grudnia, zwłaszcza wieczór i noc z 31 grudnia na 1 stycznia’, żeby odróżnić  je od słowa sylwester ‘bal’.

Proszę popatrzeć.

Pisze się: W Wigilię (czyli ‘24 grudnia’) jesteśmy zaproszeni na wigilię (czyli ‘kolację’) do rodziców oraz W tym roku spędziłem Gwiazdkę (tzn. ‘trzy dni świąt Bożego Narodzenia’) u rodziców oraz Dostałem na gwiazdkę (‘zwyczaj dawania prezentów’) wspaniałą książkę.

Jeśliby zastosować tę samą regułę, istniałoby rozróżnienie: Obydwaj urodzili się w Sylwestra (tzn. ‘31 grudnia’); Co robicie w Sylwestra (czyli ’31 grudnia’)? oraz Poznali się na sylwestra (tzn. ‘na zabawie sylwestrowej’) w hotelu „Sheraton”; W tym roku urządzamy sylwestra (czyli ‘bal’) u nas w domu.

Zgadza się? Gdyby zróżnicować pisownię słowa sylwester / Sylwester, nie byłoby kłopotu z właściwym „odczytaniem” takiego chociażby zwrotu: W tym roku Sylwestra spędzimy w domu.

Od razu by było wiadomo, że zapisując słowo Sylwester wielką literą, mielibyśmy na myśli jego znaczenie ‘cały dzień 31 grudnia i trochę nocy z 1 stycznia’). Dopiero zapis W tym roku sylwestra spędzimy w domu zdradzałby, że nie wybieramy się na żadną huczną zabawę, tylko zadowolimy się oglądaniem telewizji.

Na razie panuje w tym względzie spory galimatias. Wszyscy zapraszają na wspaniałego *Sylwestra tu i tam; proponują, w co się ubrać *na Sylwestra, jak szaleć *w Sylwestra, a telewizje przygotowują szampańskiego *Sylwestra do białego rana itp., a więc pisząc Sylwester wielką literą na plakatach, w zaproszeniach, na ekranie, popełniają… błąd ortograficzny, bo w tym wypadku chodzi o znaczenie omawianego słowa ‘zabawa, bal’.

Liczę na zmianę stanowiska leksykografów, którzy ciągle opowiadają się za pisownią sylwester w znaczeniu zarówno’31 grudnia’, jak i ‘bal’.

Dziś zwracają oni jedynie uwagę na to, że mając na myśli ‘ostatni dzień roku”, lepiej używać sformułowania w sylwestra niż na sylwestra, np. W sylwestra zwykle pada śnieg, potocznie Na sylwestra zwykle pada śnieg.

W myśl tego, co ośmielam się zaproponować, powinniśmy napisać W Sylwestra zwykle pada śnieg lub potocznie Na Sylwestra zwykle pada śnieg. Rzecz jasna, powie się wyłącznie na sylwestra (i zapisze sylwestra małą literą), kiedy chodzi o znaczenie ‘bal’, np. Na sylwestra poszłam w tym roku w wyjątkową ochotą.

W języku potocznym dopuszczalne jest ponadto wyrażenie na sylwestrze, np. Gdzie się w tym roku bawiliście na sylwestrze?, choć lepiej powiedzieć: Gdzie się w tym roku bawiliście na sylwestra?

Zwróćmy jeszcze uwagę na jedną kwestię.

Wyrażenie Nowy Rok zapisujemy wielkimi literami, bo to święto, wyjątkowy dzień w kalendarzu. Jeśli jednak sformułujemy życzenia tak: Szczęśliwego Nowego Roku, ktoś może na upartego „odczytać” to w ten sposób, że rzecz dotyczy tylko tego jednego jedynego dnia (przecież tak wynika z pisowni, czyż nie?). Oczywiście, wiadomo, że mamy na myśli cały zbliżający się albo rozpoczęty rok, że pisze się tak zwyczajowo. Na pewno bezpieczniejszy jest w tej sytuacji zapis Szczęśliwego nowego 2008 roku.

MACIEJ MALINOWSKI

Scroll to Top