Stanin

Jest to słowo pochodzenia angielskiego (od „stannine”) znane nauczycielom i komisjom egzaminacyjnym w kuratoriach, używane do porównywania wyników egzaminów uczniów i szkół

  – W języku nauczycieli i urzędników kuratoriów wchodzących w skład okręgowych komisji egzaminacyjnych pojawia się mało znane ogółowi osób słowo dotyczące wyników sprawdzianów uczniów. W raportach i sprawozdaniach mówi się o „staninach” i „skali staninowej”, występuje tam też określenie „w staninie”. Zastanawiam się, jak powinien brzmieć mianownik tego wyrazu: „stanin” czy „stanina”? – pyta internauta ppxxxx@wp.pl (szczegółowe dane do wiadomości mojej i redakcji).

Stanin. Słowo to zapożyczyliśmy z języka angielskiego, w którym występuje forma stanine będąca skrótem wyrażenia standard nine (‘standard dziewięć, standardowa dziewiątka’). Powstała ona w ten sposób, że sylaba sta- z wyrazu standard została dołączona do liczebnika nine (sta- + -nine).

Określenie stanine otrzymało przynależność rodzajową męską, taką samą jak rzeczownik standard.

Myśmy owo zapożyczenie zaadaptowali do polszczyzny w postaci graficznej prawie że nienaruszonej, tzn. odrzucając jedynie końcowe e (stanine > stanin). Tak też nowy wyraz wymawiamy [stanin], chociaż w oryginale brzmi to [stejnajn].

Stanin jest tworem należącym do pojęć z dziedziny statystyki. To inaczej ‘jednostka miary wykorzystywana do porównywania wyników uzyskanych przez uczniów podczas egzaminów’, dająca odpowiedź na pytanie, jaką pozycję zajmuje wynik osiągnięty przez ucznia czy szkołę na tle wyników całej badanej populacji’.

Owego pomiaru dydaktycznego dokonuje się za pomocą tzw. skali staninowej, inaczej standardowej dziewiątki (ang. standard nine) składającej się z dziewięciu jednostek, czyli staninów.

W Centralnej Komisji Egzaminacyjnej i komisjach okręgowych przyjęło się, że stanin 1. oznacza najniższy wynik egzaminu (poniżej 4 proc.), stanin 2. wynik bardzo niski, stanin 3. wynik niski, stanin 4. wynik poniżej średniego, stanin 5. wynik średni, stanin 6. wynik powyżej średniego, stanin 7. wynik wysoki, stanin 8. wynik bardzo wysoki, wreszcie stanin 9. wynik najwyższy, powyżej 95 proc.

W sprawozdaniach mówi się później o wynikach staninowych egzaminów gimnazjalnych czy matur bądź po prostu o staninach.

Jak wspomniałem, mamy do czynienia z rzeczownikiem rodzaju męskiego (ten) stanin, który w lp. powinien się odmieniać według wzorca: M. B. stanin, D. staninu a. stanina, C. staninowi, N. staninem, Ms. staninie.

Powiemy więc np. nie ma jeszcze obliczonego staninu (stanina); chciałabym uzyskać wyższy stanin; marzę o znalezieniu się w najwyższym staninie.

Jak widać, w II przypadku podałem oboczne formy staninu//stanina, gdyż obydwie spotyka się u rzeczowników konkretnych nieżywotnych (np. rubinu, karabinu, glinu, rubinu, pidginu, ale klina, komina, zeppelina).

Częściej jednak widuje się postać dopełniaczową tego słowa z -a (np. w tabeli kolejnym staninom przyporządkowano umiejętności, które na poziomie tego stanina można uznać za opanowane; siedem wewnętrznych staninów (od stanina 2. do stanina 8.) ma jednakową długość, równą połowie odchylenia standardowego).

Z pewnością taka właśnie postać fleksyjna słowa stanin w II przypadku lp. bywa częstsza dlatego, że końcówkę -a przyjmują rzeczowniki osobowe na -anin (np. ziemianina, rzymianina, arianina, kresowianina). Mimo że nie chodzi o rzeczownik osobowy, owo (kogo? czego?) stanina niejako samo się narzuca…

Zdarza się jednak niekiedy tak, że rzeczownikowi stanin zmienia się rodzaj gramatyczny na żeński (ta) stanina (wtedy w dopełniaczu lm. byłoby tych stanin).

Prawdopodobnie powodem jest to, że w miejscowniku lp. występuje forma staninie (o kim? o czym? o staninie), która może odpowiadać zarówno słowu (ten) stanin (o tym staninie), jak i – teoretycznie – (ta) stanina (o tej staninie).

Identycznie też od (ten) stanin i od (ta) stanina brzmiałby mianownik lm.: (te) staniny. Dopiero w dopełniaczu byłoby tych staninów, ale tych stanin

Z pewnością wyraz stanin trafi niebawem do słowników ogólnych polszczyzny, ale będzie to… neosemantyzm. W niektórych dawnych leksykonach występowało bowiem hasło stanin w znaczeniu ‘minerał z gromady siarczków’ (ang. stannine, od łac. stannum ‘cyna’).

MACIEJ MALINOWSKI

Scroll to Top