Jak Wam się podobają zdania:
Zeszytum zapomniał, ale też Dawnom nie był w Krakowie; W Warszawieśmy mocno się nachodzili; Zawszeście byli dla mnie źli?
Posłużylibyście się takimi czy podobnymi konstrukcjami zarówno w mowie, jak i w piśmie?
Z pewnością nie. Nie mam wątpliwości, że zaskakują Was archaiczne, a nawet gwarowe (możecie tak pomyśleć) określenia dawnom, zeszytum, zawszeście, w Warszawieśmy. Tymczasem są one jak najbardziej poprawne!
Już słyszę lawinę pytań: dlaczego?
Otóż dlatego – odpowiadam – że jedną z cech gramatyki polskiej jest to, iż końcówki osobowe -(e)m, -(e)ś, -(e)śmy, -(e)ście nie muszą się kurczowo trzymać form czasownikowych. Kiedy je od nich odłączymy, trafiają właśnie do różnych innych części mowy i wtedy zapisywane są z nimi łącznie. Tak mówi odnośna reguła ortograficzna (Wielki słownik ortograficzny PWN pod red. prof. Edwarda Polańskiego, s. 73).
Przyjrzycie się przykładom. Wolno powiedzieć:
Dawno nie byłem w Krakowie albo: Dawnom nie był w Krakowie;
Zeszytu zapomniałem albo: Zeszytum zapomniał;
W Warszawie mocno się nachodziliśmy albo: W Warszawieśmy mocno się nachodzili, albo: W Warszawie mocnośmy się nachodzili;
Zawsze byliście dla mnie źli albo Zawszeście byli dla mnie źli.
To jednak nie wszystko!
Zdradzę Wam jeszcze jedną tajemnicę pisowni. Istnieją wypowiedzenia kryjące w sobie pułapkę, tzn. dające się zinterpretować na dwa sposoby! I co wtedy robić? Nie ma wyjścia, trzeba się w takiej sytuacji podeprzeć łącznikiem (czyli kreseczką). Popatrzcie: zdanie Komuś o tym zakomunikował? można odczytać jako: Komu (tzn. jakiej osobie) o tym (on) zakomunikował?, ale równie dobrze jako zdanie: Komu o tym (ty) zakomunikowałeś?
Z kolei konstrukcja Celem ataku zawiera w sobie aż… trzy interpretacje: Obiektem ataku; W celu ataku i… Jam celem ataku, tzn. Ja jestem celem ataku. Nie pomyślelibyście ani przez chwilę o tej trzeciej możliwości, prawda? To rzeczywiste trudne. Dlatego żeby uniknąć nieporozumień, należy się posłużyć w takim wypadku łącznikiem i napisać Cel-em ataku. Wtedy już na pewno będzie wiadomo, że chodzi o zwroty Jam celem ataku (Ja jestem celem ataku). Tak samo postawienie kreseczki w formie komu-ś sprawi, że zdanie Komu-ś o tym zakomunikował? stanie się równoważne zdaniu Komu o tym zakomunikowałeś?
Pan Literka