Westerplatte. Jak poprawnie wymawiać tę nazwę?

1 września o godz. 4.45, w rocznicę wybuchu drugiej wojny światowej, na Westerplatte przygotowano widowiskową rekonstrukcję wydarzeń z tamtych tragicznych lat. Niestety, znowu jak co roku oficjele przemawiający do zebranych (np. prezydent Gdańska Paweł Adamowicz) mieli problem z poprawnym artykułowaniem słowa Westerplatte. Mówili tak jak się pisze, tzn. [Wes-ter-plat-te], z wyraźnym podwójnym t. Tymczasem to błąd.

– Dlaczego? – możecie zapytać.

– Dlatego – odpowiadam – że zgodnie z zasadami fonetyki w języku niemieckim dwie sąsiadujące litery oznaczające tę samą spółgłoskę (np. nn, ll, ss, ff, tt) i należące do jednej sylaby czyta się jako jeden dźwięk, np. Bonn [Bon], Hohenzollern [Choencolern], Weyssenhoff [Wajsenchof]). A zatem także Westerplatte musi być wymawiane jako [Westerplate] z akcentem na sylabie przedostatniej, choć można też kłaść przycisk na sylabę początkową [Wes-ter-pla-te].

Broń Boże, nie próbujcie wymawiać pierwszego członu owej nazwy (West) z angielska jako… [Uest] jak np. West Point [Uest Pojnt] (‘akademia wojskowa w USA’). To tak, jakby na boginię zwycięstwa Nike (symbol walczącej Warszawy) mówić nie [Nike], tylko… [Najk] lub [Najki]…

Nazwa Westerplatte składa się z członu west– będącego skrótem przymiotnika wester (‘zachodni’) i rzeczownika Platte (‘płyta’, a przenośnie ‘wyspa’). Dosłownie więc Westerplatte znaczy ‘Zachodnia Płyta’, czyli ‘Zachodnia Wyspa’.

Musicie wiedzieć, że przed wiekami Westerplatte było wyspą, a nie jak dzisiaj półwyspem. Jeszcze pod koniec XVII w. na mapach pojawiała się nazwa West Plaate (‘Zachodnia Płyta, Zachodnia Wyspa’), pisana jako dwa oddzielne wyrazy i z członem Plaate zamiast Platte. Istniała też Ost Plaate (‘Wschodnia Płyta, Wschodnia Wyspa’).

Używano określenia West Plaate dlatego, że wyspa ta leżała po zachodniej stronie w stosunku do ujścia rzeki Leniwki do Morza Bałtyckiego, a Ost Plaate, gdyż chodziło o wysepkę znajdującą się po stronie lewej.

Ost Plaate prawie natychmiast połączyła się z lądem, West Plaate zaś długo pozostawała wyspą. Dopiero w II połowie XIX w., w wyniku naturalnych procesów, i ona zespoliła się z lądem, tworząc półwysep, któremu nadano już nieco zmodernizowaną nazwę Westerplatte (jeden wyraz i forma platte na miejsce plaate).

Zajrzyjcie w wolnej chwili do Słownika etymologicznego nazw geograficznych Polski PWN Marii Malec (Warszawa 2003, s. 259). Znajdziecie tam nie tylko podaną przeze mnie etymologię nazwy Westerplatte, ale i wiele innych arcyciekawych informacji o pochodzeniu nazw wód, gór czy krain.

Pan Literka

Scroll to Top