Tu leży pies („Stuczel”) pogrzebany

Wiecie już, że należy mówić i pisać Nie zasypiać gruszek w popiele, a nie: Nie zasypywać gruszek w popiele, bo w powiedzeniu chodzi o to, żeby nie zaspać, czyli ‘nie przegapić’ momentu wyjęcia gruszek z pieca, gdyż inaczej by się zwęgliły.

Jeśli się o tym nie pamięta, łatwo o popełnienie błędu. Po prostu ciśnie się na usta czasownik zasypać albo zasypywać , bo skoro można zasypać coś piaskiem albo żwirem itp., to i gruszki popiołem

Nie mielibyście prawdopodobnie kłopotu z właściwym rozumieniem owego frazeologizmu, gdyby całość brzmiała tak: Nie zasypiać (momentu wyjęcia) gruszek (będących) w popiele.

Jak widzicie, nasi przodkowie posłużyli się skrótem, to znaczy opuścili trzy wyrazy, nie przypuszczając, że w przyszłości ktoś może mieć trudności z odczytaniem treści powiedzenia. Zresztą i połączenie Nie zasypiać momentu wyjęcia gruszek wydaje się dziś lekko archaiczne, ponieważ rzadko używa się czasownika zaspać w znaczeniu ‘przegapić, zaniedbać’.

Zamiast Ktoś nie zasypiał sprawy, tylko konsekwentnie zmierzał do celu powie się raczej Ktoś nie zaniedbywał sprawy…

Mimo to współczesne słowniki języka polskiego odnotowują jeszcze takie zastosowanie czasownika zaspać (np. Jeśli ktoś zaspał jakąś sprawę, to nie zajął się nią w odpowiednim momencie – czytamy w Innym słowniku języka polskiego PWN).

W tym odcinku „Polszczyzny…” chcę Wam opowiedzieć o innym frazeologizmie, Tu leży (jest) pies pogrzebany, bo także on bywa przekręcany, modyfikowany na W tym jest pies pogrzebany; W tym leży pies pogrzebany.

Powiedzenie to przeniknęło do polszczyzny z języka niemieckiego i − okazuje się − dotyczy autentycznej ponoć historii. Pewien Niemiec żyjący w XVII wieku we wsi Winterstein w Turyngii miał niezwykle mądrego i wiernego psa wabiącego się „Stuczel”, którego wykorzystywał jako doręczyciela listów miłosnych kierowanych do pewnej pięknej niewiasty.

Niestety, pies zdechł i wtedy, w dowód wdzięczności i miłości za służbę, właściciel wystawił zwierzęciu nagrobek z napisem „Tu leży pies pogrzebany” („Da liegt der Hund begraben”).

Nagrobek-Stuczela-w-Winterstein

Ze względu na spore upowszechnienie (głównie w języku potocznym, na Śląsku w Wielkopolsce) zwrot Tu leży pies pogrzebany (także w postaci Tu jest pies pogrzebany) trafił ostatecznie do słowników, ale w starannej polszczyźnie powinniście z niego raczej zrezygnować, bo to samo oznaczają określenia o to właśnie chodzi, w tym jest sedno sprawy, w tym tkwi problem, w tym sęk, 

Pan Literka

Scroll to Top