Tętent

Definicję tytułowego słowa tętent słowniki języka polskiego objaśniają następująco:

‘odgłos rytmicznych, miarowych uderzeń biegnącego zwierzęcia lub człowieka; także odgłos maszyny w ruchu’

(patrz: Praktyczny słownik współczesnej polszczyzny Wydawnictwa „Kurpisz” pod redakcją Haliny Zgółkowej, Poznań 2003, t. 42, s. 452).

Znajdujemy tam również informację, że tętent jest wyrazem dźwiękonaśladowczym (może od dźwięku [te ten], [te ten], [te ten] albo zbliżonego do niego, który wydają kopyta w cwale konia?).

Ciekawe są losy omawianego słowa.

Zdradzę Wam, że sto lat temu była w obiegu (i w słownikach) inna forma – tęten (bez t na końcu) i znaleźli się wśród leksykografów tacy (np. Aleksander Brückner), którzy jej mocno bronili.

Stali na stanowisku, że skoro istnieje rzeczownik bęben i czasownik bębnić, to powinna być także para wyrazowa tęten – tętnić. Namawiali więc wszystkich do mówienia tęten i odmiany bez -e (tętna, z tętnem, o tętnie).

Niewykluczone jednak, że właśnie deklinacja wyrazu tęten z tzw. e ruchomym sprawiła, iż z czasem postanowiono jednak zmienić jego brzmienie na tętent, czyli dać mu zakończenie –ent charakterystyczne dla wyrazów pochodzenia łacińskiego typu atrament, testament, fragment itp.

Tak się bowiem nieszczęśliwie złożyło, że identycznie jak tęten odmieniał się wyraz rodzaju nijakiego tętno, również mający związek z czasownikiem tętnić (tętno, D. tętna, N. z tętnem, Ms. o tętnie).

Uznano więc, że będzie lepiej, gdy zniknie homonimia fleksyjna wyrazów tęten i tętno i słowo tęten zmieni brzmienie na tętent. Wówczas będzie się on odmieniał według wzoru:

M. tętent, D. tętentu, C. tętentowi, N. z tętentem, Ms. o, na, w tętencie.

Tym sposobem mamy dzisiaj w użyciu nieuzasadnione etymologicznie słowo tętent. Zapamiętajcie dobrze jego pisownię (pierwsze , drugie -en).

Pan Literka

Scroll to Top