Plomba (nie: blomba)

Nie wolno przekręcac początkowego członu w wyrazach tektura i plomba, tzn. mówić i pisać dektura, blomba.

Obydwa przywołane słowa są pochodzenia obcego, łacińskiego, tylko że pierwsze zapożyczyliśmy wprost z tego języka (tectura dosłownie oznacza ‘przykrycie’), drugi zaś za pośrednictwem francuszczyzny (plomb ‘ołów’, plomber ‘uszczelniać ołowiem’, opieczętowywać’, łac. plumbum ‘ołów’).

Jak wiadomo, tektura jest ‘bardzo grubym, wielowarstwowym papierem (o gramaturze powyżej 320 g/m2), z którego wyrabia się kartony, pudła czy okładki na książki’, plomba zaś – ‘ołowianym krążkiem z odbitą pieczęcią’, a także w dentystyce ‘zwartą masą, którą wypełnia się ubytki w zębie’.

Na błędne mówienie i pisanie dektura zamiast tektura może wpływać słowo dykta (jest to ‘płytka sklejona z cienkich warstw drewna’) zapisywane z początkowym d-, gdyż chodzi o przekształconą formę niemiecką Dickte (di- przeszło w dy-, a człon -ckte– w -kta).

Niewątpliwie trzeba też w tym wypadku wspomnieć o oddziaływaniu bardzo licznej w polszczyźnie grupy wyrazów z nagłosowym dek-, np. dekret, dekoracja, dekoder, dekarstwo, deklaracja. Skoro dekret, to i dektura – mylnie sądzą niektórzy. Tymczasem – nie, mówi się i pisze dykta i dekret, ale zawsze tektura.

A skąd się bierze niepoprawne dźwięczne b w rzeczowniku plomba, a także w czasowniku plombować (często słyszy się blomba, blombować)?

Niewykluczone, że komuś, kto tak mówi, formy plomba i plombować mylą się z bomba, bombowo albo bąbel, bąblować, które wymawia się jako [bombel], [bomblować].

Dodam na koniec, że zamiana bezdźwięcznego p na dźwięczne b dotyczy nie tylko wyrazu plomba. Dosyć często usłyszeć można o blandece zamiast plandece (‘kawał nieprzemakalnego płótna lub brezentu do przykrywania wozów, towarów’, z niem. Plandecke) lub !blatfusie zamiast platfusie (inaczej ‘płaskostopie’, niem. Plattfuss).

W Krakowie z kolei na biurowiec usytuowany na rogu ul. Królewskiej i al. Kijowskiej prawie zawsze mówi się Bibrostal, mimo że nazwa brzmi Biprostal od: Bi(uro) Pro(jektów) + słowo stal). Powodem jest to, że dźwięczne r udźwięcznia bezdźwięczną głoskę p, która zmienia się w b

Pan Literka

Scroll to Top