Niełatwo (bo: niełatwy), ale nie bardzo

Miewacie spore trudności z poprawnym pisaniem przeczenia nie z różnymi wyrazami, np. przymiotnikami i przysłówkami. Nie wiecie, czy pisać je łącznie czy rozłącznie. A sprawa wcale nie jest aż tak bardzo skomplikowana, jakby się wydawało…

Ogólna zasada zawarta w części opisowej Wielkiego słownika ortograficznego PWN pod red. prof. Edwarda Polańskiego (Warszawa 2006, s. 79) głosi, że nie z przymiotnikami pisze się łącznie, np.

– niełatwy, niedrogi, nieduży, nieagresywny, niehałaśliwy, niemiły, nieodmienny, niekrakowski, niepolski, niesłony itp.

Ale uwaga! Dotyczy to jedynie stopnia równego. W stopniach wyższym i najwyższym nie z przymiotnikami pisze się rozdzielnie:

– nie lepszy, nie najlepszy; nie łatwiejszy, nie najłatwiejszy; nie gorszy, nie najgorszy.

Trzeba o tym wiedzieć, żeby podczas dyktanda nie zrobić błędu:

* Ta sytuacja była naprawdę niedobra i nie lepsza od poprzedniej (niedobra – stopień równy; nie lepsza – stopień wyższy przymiotnika);

  • Pokój na poddaszu wydawał się nieduży, był jednak na pewno nie większy od tego, który znajdował się  przy kuchni (nieduży – stopień równy; nie większy – stopień wyższy przymiotnika).

Ta sama reguła ortograficzna (co przy przymiotnikach w stopniu równym) odnosi się do zapisu partykuły przeczącej nie z przysłówkami utworzonymi od przymiotników, a więc:

  • niełatwo (bo: niedrogi), niedużo (bo: nieduży), niedrogo (bo: niedrogi), niejasno (bo: niejasny), nietrudno (bo: nietrudny), nieagresywnie (bo: nieagresywny), niehałaśliwie (bo: niehałaśliwy), niemile (bo: niemiły), niesłodko (bo: niesłodki).

Jeśli jednak mamy do czynienia z przysłówkami niepochodzącymi od przymiotników, wówczas z przeczeniem nie zapisuje się je rozłącznie, np.

  • nie bardzo, nie tylko, nie teraz, nie wszędzie, nie tu, nie tutaj, nie tam, nie wczoraj, nie zaraz, nie całkiem, nie dosyć.

Napiszemy zatem:

* Nietrudno było odgadnąć, co się za chwilę stanie, ale nie bardzo dało się znaleźć jakieś sensowne wyjście;

* Nie wszędzie panował spokój, niełatwo było się zatem skupić.

Kiedy jednak przysłówek pochodzący od przymiotnika występuje w stopniach wyższym i najwyższym, wtedy z nie pisze się go rozdzielnie, np.

  • nie lepiej, nie najlepiej; nie łatwiej, nie najłatwiej; nie gorzej, nie najgorzej.

Zdarzają się jednak wypadki, gdy przed przymiotnikiem czy przysłówkiem partykuła nie jest nie tylko zaprzeczeniem, ale i wprowadza przeciwstawienie. Wówczas pisze się ją z tymi wyrazami rozdzielnie, np.

  • nie czarny, ale biały, nie ładny, ale wręcz piękny, nie dobry, ale fantastyczny;
  • nie dobrze, lecz kapitalnie; nie mądrze, ale wręcz głupio; nie źle, lecz akurat dobrze.

Napiszemy też rozdzielnie takie oto zdania:

  • To był wcale nie głupi chłopak;

– Sprzedawczyni, bynajmniej nie opryskliwa, szybko mnie obsłużyła;

– Samochód stary nie stary, najważniejsze, że na chodzie;

– Sytuacja była zła, ale nie beznadziejna.

W tym wypadku – jak widzicie – partykuła nie występuje po przysłówkach wcale, bynajmniej (wcale nie głupi; bynajmniej nie opryskliwa) bądź rozdziela dwie identyczne formy (stary nie stary), bądź pojawia się po spójniku ale i konfrontuje dwa stany rzeczy lub dwie cechy (zła, ale nie beznadziejna). Zapamiętajcie to…

Pan Literka

Scroll to Top