Niechlujny

Przymiotnik niechlujny ma dwa znaczenia. To inaczej 1. ‘taki, który nie dba o czystość i porządek; brudny, zaniedbany, zapuszczony, nieporządny’, 2. ‘niestaranny, zawierający liczne błędy, niedbały, byle jaki’.

Mówi się czasem i pisze np.

Tomku, jesteś okropnie niechlujny, widzisz, jak wygląda twój pokój?

lub

Lekarz internista miał bardzo niechlujne pismo, trudno było odczytać, jaki przepisał lek.

Omawiane słowo charakteryzuje się tym, że nie występuje w formie niezaprzeczonej (przypomnijcie sobie mój ubiegłotygodniowy tekst o wyrazach czelność i bezczelność).

Nie ma w polszczyźnie przymiotnika chlujny, nie powie się: To był chlujny chłopak (chyba że w żartach…).

Przeciwieństwem niechlujności (czy niechlujstwa) jest schludność, wywodząca się z archaicznego dzisiaj czasownika chludzić (‘czyścić, robić porządek’).

Dla naszych przodków ktoś mógł być chludźny albo chludny, tzn. ‘czysty, porządnie ubrany, uczesany czy ogolony’. A zatem i my – żeby być konsekwentnym – powinniśmy mówić i pisać niechludźny albo niechludny, i to by były właściwe formy zaprzeczone.

Ostatecznie jednak w ciągu wieków utrwaliła się postać graficzna i brzmieniowa z jotą – niechlujny (występująca w gwarze).

Co się zaś tyczy słowa chlujny, to wyszło ono z użycia i współcześnie posługujemy się przymiotnikiem schludny, który powstało z dokonanej postaci czasownika chludzićschludzić, współcześnie również zapomnianym.

Pan Literka

PS Rzecz jasna, mamy też przysłówkową parę wyrazową niechlujnie – schludnie (a nie: niechlujnie – chlujnie)

 

 

Scroll to Top