Tytułowy zwrot narobić poruty – znany też w brzmieniu robić, zrobić porutę – znaczy ‘wystawić siebie albo inną osobę na pośmiewisko, przynieść komuś wstyd, skompromitować, ośmieszyć kogoś’.
W slangu młodzieżowym mówi się także o sianiu poruty, czyli ‘robieniu tzw. obciachu’.
Niektórzy jednak młodzi ludzie, nigdy nie słysząc o słowie poruta, przekręcają je na… boruta i mówią bez sensu siać borutę, a kogoś, kto się nieprzyzwoicie zachowuje, nazywają boruciarzem.
Tymczasem o żadnym diable Borucie (szlachcicu), który miał długie, czarne wąsy, a rogi zasłaniał czapką, nie może być w przytoczonym zwrocie mowy.
Chodzi o słowo poruta wywodzące się z dialektu poznańskiego, które znaczy tyle co ‘wstyd, kompromitacja, hańba’. A zatem ‘kogoś, kto robi porutę’, można od biedy nazywać poruciarzem.
Etymologia wyrazu poruta nie jest do końca jasna. Prof. Andrzej Bańkowski wyjaśnia w swoim Etymologicznym słowniku języka polskiego PWN (t. II, s. 707), że niewykluczone, iż poruta ma związek z dawnym gwarowym czasownikiem porucić, czyli ‘porzucić’, i że określenie to przylgnęło pierwotnie do „porzuconej panny z dzieckiem”. A że to w niektórych środowiskach wstyd, z czasem poruta nabrała takiego sensu.
Uniwersalny słownik języka polskiego PWN pod redakcją Stanisława Dubisza (Warszawa 2003, t. III, s. 400) podaje jeszcze drugą definicję poruty: ‘nieprzyjemna, przykra sytuacja; kłopot’, ilustrując to cytatem Była poruta z powodu matczynego płaczu.
Spotkałem się też z dwoma innymi (środowiskowymi) znaczeniami poruty: 1. ‘wykrycie przestępstwa’, 2. ‘sytuacja, w której nastąpiły nieprzewidziane okoliczności’.
Pan Literka