W zasadzie zapis obydwu wyrazów wielką literą powinien dotyczyć 1 stycznia, ale wiadomo, że chodzi o cały rozpoczynający się rok…
– Mamy spór dotyczący życzeń noworocznych. Ja uważam, że pisząc „w Nowym Roku…”, składamy życzenia tylko na ten jeden dzień – 1 stycznia. Natomiast pisząc „w nowym roku…” życzymy pomyślności na cały rok. Kto ma rację? (e-mail od internauty)
Logicznie rozumując i podpierając się odpowiednią regułą ortograficzną, należałoby pisać tak, jak proponuje internauta, czyli nowy rok małymi literami, np. Szczęśliwego nowego roku. Chodzi bowiem istotnie o życzenia na cały zbliżający się czy właśnie rozpoczęty rok, tzn. na 365 lub 366 dni.
Nowy Rok oddany w druku wielkimi literami to nazwa dnia świątecznego ‘pierwszy dzień roku, 1 stycznia’.
Jest to zgodnie z zasadą [70] 18.13 zawartą w części opisowej i hasłem odnotowanym w Wielkim słowniku ortograficznym PWN pod redakcją Edwarda Polańskiego (Warszawa 2010, s. 48) i s. 577), że „nazwy świąt i dni świątecznych pisze się wielką literą” (np. Boże Narodzenie, Gwiazdka, Nowy Rok).
Jeśli zatem w życzeniach do kogoś napiszemy Szczęśliwego Nowego Roku, ktoś, kto dobrze zna ortografię, może się uprzeć – jak właśnie czytelnik – że kierowane do niego słowa dotyczą wyłącznie pierwszego, tego wyjątkowego dnia w roku.
Zwróćmy jeszcze uwagę na różnicę semantyczną wyrażenia pospolitego nowy rok i nazwy własnej Nowy Rok. Gdy powiemy lub napiszemy do kogoś – na przykład – Wpadnij do mnie w nowym roku, będzie to oznaczało, że na kogoś tego (kuzyna, przyjaciela, znajomego, kolegę bądź kuzynkę, przyjaciółkę, znajomą, koleżankę) czekamy w bliżej nieokreślonym czasie rozpoczynającego się roku. Nie musi to być 1 stycznia, może chodzić o dowolny dzień czy miesiąc roku, który nadchodzi.
Kiedy jednak użyjemy wielkich liter (Nowy Rok), konstrukcja zdaniowa przyjmuje postać Wpadnij do mnie w Nowy Rok i będzie z niej jednoznacznie wynikało, że wizyta nastąpi dokładnie 1 stycznia.
Okazuje się jednak, że możliwa bywa odmiana nazwy Nowy Rok, jeśli pojawia się ona w towarzystwie przyimka po. Zwrot Spotkajmy się po Nowym Roku (mający podobny sens do zwrotu Wpadnij do mnie w nowym roku) oznacza w tym wypadku, że mamy ochotę wypić z kimś kawę czy piwo i porozmawiać w bliżej nieokreślonym czasie ‘po 1 stycznia’.
Gdybyśmy napisali Spotkajmy się po nowym roku, ktoś (czytaj: purysta ortograficzny) mógłby to odczytać w ten sposób, że nastąpi to dopiero za… kilkanaście miesięcy, kiedy skończy się rok, który właśnie nastał.
Na szczęście chodzi wyłącznie o rozważania teoretyczne. Jak to często bywa, kwestie ortograficzne muszą ustąpić miejsca uzusowi, czyli powszechnemu zwyczajowi pisowniowemu lwiej części Polaków.
A ci prawie zawsze piszą Szczęśliwego Nowego Roku (z pewnością również pod wpływem #anglicyzmu Happy New Year), mając na myśli cały nowy, rozpoczynający się rok, nie bacząc na zalecenia normatywne leksykografów (są lingwiści uważający to jednak ciągle za błąd ortograficzny; cykl „Co w mowie piszczy”, www.polskieradio.pl/-nowy-rok).
Zresztą zazwyczaj, kiedy tu i ówdzie powstaje na ten temat spór, przywołuje się inną regułę z Wielkiego słownika ortograficznego PWN, że „dopuszcza się możliwość użycia wielkiej litery ze względów uczuciowych”. Jednym słowem – nie ma chyba o co kruszyć kopii.
Ci, którzy chcą być precyzyjni, niech różnicują graficznie zwroty z członem nowy rok i piszą Szczęśliwego nowego roku bądź Spotkajmy się w Nowy Rok lub Spotkajmy się po Nowym Roku. Nie zżymajmy się jednak na tych, którzy od lat posługują się pisownią Szczęśliwego Nowego Roku, myśląc o całym nadchodzącym roku.
Nie mówmy tylko i nie piszmy Pozdrawiam Cię z Nowym Rokiem, gdyż to kalka z języka rosyjskiego (поздравляю тебя с Новым Годом – ‘pozdrawliaju tiebia s Nowym Godom). Po polsku należy sięgać po konstrukcję Pozdrawiam Cię w nowym roku (Nowym Roku) albo Pozdrawiam Cię z okazji nowego roku (Nowego Roku).
MACIEJ MALINOWSKI